همایش مسئولیت اجتماعی شرکتی؛ فرهنگ سازی و سیاستگذاری مشارکت محور برگزار شد.
همایش مسئولیت اجتماعی شرکتی؛ فرهنگ سازی و سیاستگذاری مشارکت محور در روز نهم اسفند 1402 در اتاق بازرگانی تهران و با حمایت انجمن جامعه شناسی و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات و با حضور آقای دکتر علی ربیعی عضو هیات مدیره، خانم دکتر ارغوان فرزین معتمد، مدیر گروه اقتصاد رسانه و خانم دکتر ندا کردونی، مدیر گروه مسئولیت اجتماعی و اخلاق ارتباطات انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات برگزار شد.
در این همایش خانم دکتر ارغوان فرزین معتمد در پنل اقتصادی و حقوقی و در ارتباط با تجارب دنیا در حوزه مسولیت اجتماعی شرکت ها سخنرانی کردند. ایشان اشاره داشت که مسئولیت اجتماعی ریشه در اثرات جانبی رفتار بشر و بنگاه های اقتصادی دارد. بشر به ویژه بعد از انقلاب صنعتی و شکل گیری صنایع مختلف و تولید در کارخانجات، آسیب های جدی به سیاره زمین و به ویژه با تولید کربن وارد کرده است. این مساله به اندازه ای جدی است که در گفتمان های بین المللی تاکید می شود که وارد عصری شده ایم که بشر خود باید با ایجاد تغییراتی در نحوه زندگی، سیاره زمین را نجات دهد و محیط زندگی بهتری برای خود فراهم نماید. وی اشاره داشت که اهمیت این مساله چنان است که در گزارش های جهانی مرتب بر آن تاکید می شود. گزارش های توسعه انسانی از سال 2020 تا به حال به این مساله توجه جدی داشته اند. در گزارش 2020 بر ورود به عصر جدیدی تاکید می شود که عصر آنتروپوسین یا انسان محوری نام دارد. در این گزارش و گزارش های بعدی تاکید می شود که اکنون و پس از آنچه رفتار بشر طی سالیان طولانی به ویژه پس از انقلاب صنعتی بر سر خود و سیاره خویش آورده است، زمان آن رسیده که به ذات طبیعت و بشردوست خود بازگردد و در حفظ خود و طبیعت با نوآوری هایی در سیاستگذاری ها و به ویژه سیاستهای اجتماعی اقدام جدی نماید. این امر به ویژه در دنیای امروز که با دنیای اطلاعات گره خورده که همچون شمشیری دو لبه است، ضرورت بیشتری دارد.
از دیدگاه ایشان مساله مسولیت اجتماعی شرکتها، به نوعی برگرفته از آن چیزی است که ریشه در اثرات جانبی رفتار بنگاه یا شرکت دارد. تولیدات شرکت ها، رفتار شرکت ها با مشتریان داخلی و خارجی می تواند اثرات جانبی مختلفی داشته باشد، که اثرات منفی اجتماعی آن بر سودآوری بنگاه نیز تاثیر منفی دارد. بنابراین آنچه به عنوان مسئولیت اجتماعی شرکت ها در طول حدود دویست سال مطرح شده است، به معنای صرفا انجام عمل خیریه نیست بلکه انجام مجموعه اقداماتی است که در برهم کنش های اجتماعی میان اعضای بنگاه و مشتریان داخلی و خارجی منجر به اعتماد بیشتر، هم افزایی بیشتر، سود آوری بیشتر و در کلان رشد و توسعه پایدار گردد. بنابراین مسئولیت اجتماعی شرکت ها باید به گونه ای طراحی شود که برای همه برد به همراه داشته باشد؛ چه برای بنگاه، چه برای مشتریان داخلی( کارکنان)، چه برای مشتریان خارجی، چه برای افراد جامعه و چه برای رشد و توسعه کشور. ایشان در سخنرانی خود مروری بر روند تاریخی بحث مسئولیت اجتماعی شرکت ها داشتند و اشاره کردند که این بحث از اوایل قرن نوزدهم و با آغاز انقلاب صنعتی و چالش های پیش امده در محیط کار کارگران آغاز شده است. سپس به مرور زمان و با پیشرفت های صورت گرفته در فضای اقتصادی، مسئولیت اجتماعی نیز ابعاد گسترده تری به خود گرفته به طوری که در 1953، اقتصاددان امریکایی- باون- برای اولین بار مسئولیت اجتماعی شرکت ها را مطرح می کند. سپس کارول هرمی را معرفی می کند که ابعاد مسئولیت اجتماعی را به مسئولیت های اقتصادی، قانونی، اخلاقی و بشردوستانه طبقه بندی می نماید. با گذشت زمان و به وجود آمدن چالش های اجتماعی- زیست محیطی، مسئولیت اجتماعی شرکت ها ابعاد تازه تری به خود می گیرد به گونه ای که از سال 2000 به بعد بر مباحث محیط زیست و پایداری در مسولیت اجتماعی شرکت ها تاکید می شود و این امر همچنان مورد تاکید و توجه است ضمن آنکه با پیشرفت فناوری اطلاعات، بحث مسولیت در قبال اطلاعات و محتوای منتشر شده در فضاهای مجازی نیز بر مسولیت های اجتماعی افزوده شده است.
ایشان همچنین شاخص های مطرح شده در ابعاد مختلف مسئولیت های اجتماعی اعم از شاخص های اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و حکمرانی را معرفی نمودند و نمونه هایی از مسئولیت های اجتماعی شرکت های مختلف نظیر گوگل، جانسون اند جانسون، فورد، نفلیکس و … را بر شمردند. همچنین در خصوص مسئولیت اجتماعی بانکها نیز ایراد سخن نمودند. ایشان در پایان ضمن تاکید بر اهمیت طراحی الگوی مسئولیت اجتماعی در شرکت ها بر اهمیت تدوین شاخص های ترکیبی متناسب با شاخص های توسعه در حوزه فعالیت در طراحی چنین الگوهایی تاکید داشتند. همچنین در سطح کلان و با توجه به تهیه پیش نویس قانون مسئولیت اجتماعی، بر لزوم برنامه ریزی مبتنی بر نتیجه و با شاخص های اسمارت( SMART) در تنظیم برنامه های مسئولیت اجتماعی شرکت ها و ارزیابی اقدامات در حوزه مسئولیت اجتماعی به منظور دستیابی به شاخص های رشد و توسعه پایدار تاکید داشتند
خانم دکتر ندا کردونی در این همایش و در پنل حقوقی و اقتصادی، سخنرانی خود را با عنوان تنظیم گری بازار محور و داوطلبانه در عرصه مسؤلیت اجتماعی کسب و کارها ارایه داشتند. ایشان با تأکید بر اینکه چرایی مداخله دولت در حوزه مسؤلیت اجتماعی کسب و کارها در کنار چگونگی و میزان دخالت بایستی معنا گردد، به این نکته اشاره کردند که سوال اصلی درخصوص مسئولیت اجتماعی شرکتی از این دعوای کلاسیک شکل میگیرد که اصولا دخالت دولت در اقتصاد چه میزان باید باشد؟ ایشان اشاره داشتند دولت می تواند از طریق روش ها و ابزارهای مختلف به تنظیم حوزه مسؤلیت اجتماعی در بخش خصوصی اقدام نماید و اصولا و عموما این دخالت در تجارب جهانی کمتر مبتنی بر قانون گذاری ایست.
ندا کردونی سپس در خصوص ارتباط گزارشگری مسؤلیت اجتماعی/ پایداری و حوزه مسؤلیت اجتماعی، روند کلی در تنظیم گری این حوزه را مبتنی بر الزام به افشا و رسانش انواع اطلاعات غیر مالی از سوی برخی شرکت ها( که بر مبنای نقش و اثرشان در جامعه از سوی نهادهای تنظیم گر معرفی می شوند) دانستند. ایشان با اشاره به هدف انتشار عمومی گزارش های پایداری(اطلاعات غیر مالی)، غایت در این حوزه را این مهم دانستند که ذی نفعان و استفاده کنندگان از اطلاعات این گزارش های غیر مالی( در کنار گزارش های مالی شرکت ها) قادر شوند تصمیمات خود را به درستی و بر مبنای اطلاعات شفاف و قابل اعتماد اتخاذ کنند. ندا کردونی یکی از ذی نفعان این گزارش ها را دولت ها( اعم از قوای سه گانه و به ویژه قوه قضاییه) دانستند و به این نکته اشاره کردند که دولت ها می توانند بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی شرکت و کسب و کارها تصمیمات لازم و مبتنی بر خیر عمومی و یا حقوق مصرف کنندگان را اتخاذ کنند.
ندا کردونی با اشاره به اینکه قوانین و استاندارهای حوزه ی پایداری و مسؤلیت اجتماعی کسب و کارها می توانند اصل محور و یا قاعده محور باشند، تقاوت این دو رویکرد را اینگونه بیان کردند: در دیدگاه اصل محور ما با یک سلسله مفاهیم راهنمایی کننده روبرو هستیم که معمولا بر توانایی تصمیم گیری و داوری فاعل آن اصل و فرآیند تنظیم گری( در اینجا شرکت ها و کسب و کارها) تاکید می کند. اما در چشم انداز قاعده محور ما با جزییات بیستری روبرو هستیم که تعیین می کند مخاطب و یا فاعل فرایند دقیقا چگونه بایستی رفتار کند. در رویکرد قاعده محور، موازین و مقررات بیشتر به دنبال پاسخگویی هستند. ایشان با اشاره به اینکه، سطح تنظیم گری ازسوی قانون گذار( به ویژه در مراحل آغازین) در حوزه مسؤلیت اجتماعی کسب و کارها شایسته است که اصل محور باشد و بعد بر اساس استانداردهای الزامی و یا داوطلباته در ذیل آن شفافیت و پاسخگویی تضمین شود، بر این مهم تأکید کردند که ممکن است برای عملیاتی کردن برخی از این اصول نیاز به قاعده گذار و حتی مقررات جزیی هم باشد که می تواند در قالب استانداردها و چارچوب های خاص هر صنعت و یا کسب و کار به شکل کلی صورت بگیرد. ندا کردونی در ادامه با اشاره به برخی از تجارب بین المللی، به شیوه تنظیم گری حوزه مسؤلیت اجتماعی و گزارشگری پایداری در اتحادیه اروپا، ترکیه، مالزی، برزیل و چین اشاره کردند و بر ضرورت همراهی با روندها و استانداردهای این حوزه به منظور فرصت سازی های صادراتی و سرمایه گذاری برای بخش خصوصی تأکید کردند. ایشان همچنین رویکرد حاکم بر پیش نویس قانون مسئولیت اجتماعی شرکتی ( منتشر شده از سوی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی) را مبتنی بر هراس از سبز شویی دانستند. ندا کردونی اتخاذ چنین رویکردهایی در حوزه تنظیم گری مسؤلیت اجتماعی شرکتی را ناکافی و نادرست دانسته و اشاره کردند که امروزه استانداردها و چارچوب های بین المللی مرتبط با پایداری و مسؤلیت اجتماعی کسب و کارها هرچند به سبز شویی و کنترل آن از سوی شرکت ها اهتمام می ورزند اما عموما بر محور کاهش و کنترل آثار منفی و ریسک فعالیت های تجاری در محیط زیست، اجتماع و اقتصاد و همچنین به خلق فرصت های اقتصادی برای کسب و کارها صورت بندی می گردند.
علی ربیعی عضو هیئت مدیره انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات در سخنرانی اختتامیه گفت: مفهوم مسؤلیت اجتماعی به رغم دیرینگی آن در قرن اخیر بیشتر با توجه به آثار مخرب توسعه صنعتی و مسولیت شرکتها و دولتها ادبیات آن گسترده شده است. من معتقدم فراتر از این محدود شدگی مفهومی باید مسئولیت اجتماعی به عنوان یک مسله فراگیر و دربرگیرنده رفتارها از سطح فرد ،گروهها ،نهادها و بخصوص دولتها در قبال تاثیرهای زیان بار یا بافایده کنش اقدام هریک گفت و گو کرد و به دنبال جامعه ای مسئول مفهوم را بسط داد یکی از مسئولیت های امروز ما گفت و‌گو پیرامون مسائل جامعه است. محیط زیست، فقر و نابرابری، فرصت های نابرابر، و بطور کلی چگونگی زیست ایرانیان در کنار هم از موضوعات مهمی هستند که باید پیرامون آن گفتگو شکل بگیرد. ربیعی ادامه داد ؛ یکی از مسائل اجتماعی مهم جامعه ایران امروز این است که چگونه در مقابل هم مسئولانه زندگی کنیم وی با بیان اینکه هرگونه اقدام ناامیدافزا و اعتمادزدا مخرب و رفتار غیر مسئولانه محسوب می شود.
ایشان گفت: دولت ها بیشترین تاثیر با سیاست گذاری و اقدامات خود در این زمینه ها دارد. امروز مسیری که به آن نیاز داریم گسترده شدن مسئولیت اجتماعی از سطح توسعه صنعتی شرکت ها تا سطح سیاسی و فرهنگی و اجتماعی و شکل گیری جامعه مسئول و پرسش گر از مسئولیت هاست.
