به نام خدا
درگذشت استاد نام‌آور هنر و چهرهٔ شاخص و والای فرهنگِ امروز ایران محمدرضا شجریان ضایعه‌ای اندوه‌بار و فراتر از زمان است. او اگر چه «جانِ آواز ایرانی» و مهمترین نمایندهٔ موسیقی متعالی بود اما نقش‌آفرینی‌های هنری فرهنگی و اجتماعی‌اش فراتر از این عرصه‌ها رفت. شجریان تنها میراث‌دار یک ساحت از هنر نبود. در میدان‌های گوناگون میراث‌ساز بود و افق‌های مختلف فرهنگ و ادب را در هم می‌تنید و به هم پیوند می‌زد. صدای او بازتابندهٔ همهٔ جوانب فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلامی و زنده کنندهٔ ادبیات فاخر فارسی بود.
شجریان علاوه بر این، در لحظه‌های حساس و تاریخی، زبان رنج‌ها و دردها، کشش‌های درونی و کنش‌های جمعی ملت خویش نیز شد. مخاطبان او در همهٔ نسل‌ها، گروه‌ها و لایه‌ها و طبقات اجتماعی جای داشته و دارند. از این رو هنر ممتاز و موقعیت برجستهٔ او هرگز مخاطبان هنری‌اش را منحصر به نخبگان نکرد و پیچیده‌ترین مضامین عرفانی و اخلاقی و ادبی را تا دور دست مردمان شهری و روستایی پیش برد. به حق نقش او در این کنش فرهنگی و اجتماعی و آموزشی ستودنی و ماندگار است.
آثار پردامنه و مؤثر شجریان از دایرهٔ موسیقی و هنر فراتر رفت و زمینه‌های اجتماعی و ساحت‌های زیبایی‌شناسی، اخلاق، عرفان و ارتباطات را فرا گرفت. او در مقام خوانندگی قدرت آن را داشت که شنونده‌ای فعال هم باشد و در باشکوه‌ترین صحنه‌های هنری با شنوندگانش گفت‌وگو کند؛ با آنان مرغ سحر بخواند و رازهای تاریخی و نهفته را تازه‌تر کند.
شجریان همیشه دلبستهٔ ایران و سنت و میراث فرهنگی آن بود، اما در همه حال دغدغهٔ نوزایی و زبان آوری سنت را در جامعه و جهان دست‌خوش تغییر پیش برد. در این رویکرد او نسبت به نقش اجتماعی هنر و هنرمند و پالایش این میدان از استبداد و انحصار و تنگ‌نظری حساس بود و تأکید داشت که فضاهای محدود و مسدود مخل نوآوری‌ها و زایندگی‌های هنری و سوق دهندهٔ مخاطبان ایرانی به مصرف محصولات نازل موسیقیایی است.
همچنان که پیشکسوتان و بزر گان فرهنگ امروز ایران به نکویی گفته‌اند و جامعهٔ فرهنگی و هنری و مدنیِ ما این حس و دریافت خود را نیز بارها تکرار کرده‌اند، شجریان در حوزهٔ هنر ایرانی «زبان معیار» خلق کرده است و این آفرینش هنری او، در افق‌های آینده درخشنده‌تر خواهد بود. پس چه بهتر که جامعهٔ علمی و مدنی و دانشگاهی نیز زمینه‌ها، ابعاد و پیامدهای چنین تلاش‌ها، رهیافت‌ها و آفرینش‌هایی را واکاود و پاس بدارد.
انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات که همهٔ میدان‌ها و ساحت‌های فعالیت خویش را وام‌دار داشته‌ها و کنش‌های آن هنرمند فقید می‌داند با تسلیت ضایعهٔ درگذشت او به خاندان هنرمندش و به جامعهٔ هنری و فرهنگی و عموم ملت ایران، وظیفه می‌داند در حد بضاعت و توان در این فرآیند همراه با نهادهای دیگر علمی، فرهنگی و مدنی ایفای نقش کند و به چیستی و چگونگی پیدایش این قبیل مفاخر بی‌بدیل ملی و فراهم شدن زمینه‌های شناخت و تداوم میراث آنان بپردازد.
انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات
۱۷ مهر ۱۳۹۹
