این روزها سپهر عمومی کشور در سطوح خرد و کلان دل‌نگران طرح «صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی» است که در مجلس یازدهم روند شتاب‌زده و نامتعارف برای تبدیل شدن به قانون را طی می‌کند. در صورت تصویب این طرح در نخستین سطح، دسترسی به اینترنت و استفاده از پیام‌رسان‌ها بیش از گذشته دشوار می‌شود.
انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات به عنوان یک نهاد علمیِ تخصصی در حوزه مطالعات فناوری اطلاعات و ارتباطات، با درک دغدغه‌ها و نگرانی‌های بخش‌های مهمی از جامعه که زندگی خود را در پیوند با این فناوری می‌دانند و همراهی با هزاران ایرانی که کارزاری در نقد این طرح را پیش می‌برند و تا کنون نزدیک به یک میلیون نفر آن را امضا کرده‌اند، موارد ذیل را درباره این طرح به سیاست‌گذاران کشور متذکر می‌شود:
۱- سابقه تاریخی اجرای طرح‌های سلبی و محدودکننده نشان از ناکارآمدی مطلق همه آن‌ها در ادوار مختلف سیاستگذاری فرهنگی دارد. حضور مسؤولان و چهره‌های اجرایی در شبکه‌های اجتماعی فیلتر شده و سلطه نسبی شبکه‌های ماهواره‌ای بر حوزه سیاست و زندگی روزمره نشانه‌هایی آشکار از شکست سیاست‌های کنترلی در مورد ماهواره و محدودیت دسترسی به شبکه‌های اجتماعی است.
۲- محدودسازی دسترسی به شبکه‌های اجتماعی به دلیل ذات متکثر و غیرمتمرکز فناوری‌های نوین دشوار و تقریبا ناممکن است. ماهیت اینترنت «جمعی» و «متکثر»، «فرازمانی» و «فرامکانی» است. تلاش‌هایی که موجب سلب این عناصر هویتی شوند تاب مقاومت دربرابر فشار اجتماعی در جامعه ایران را نخواهند داشت.
۳- آنچه در میان سطور این طرح پنهان است و باید نسبت به آن نگران بود واگذاری بخش‌های مهمی از مسؤولیت‌های قوا و نهادهای رسمی به کمیسیون‌ها و تشکیلات جدیدالتاسیس است. از جمله آنکه وظایف سه نهاد مهم زیرمجموعه وزارت ارتباطات در کنترل درگاه ورود اینترنت به کشور و تنظیم‌گری و سیاستگذاری استفاده از آن، پس از تصویب این طرح به طور کامل به یک نهاد غیرپاسخگو به مردم واگذار خواهد شد. موضوعی که نتیجه آن تضعیف نهاد دولت خواهد بود.
۴- شبکه‌های اجتماعی در ایران در سال‌های اخیر به یکی از بازیگران مهم در اکوسیستم اقتصاد دیجیتال تبدیل شده‌اند. شبکه اجتماعی اینستاگرام میلیون‌ها ایرانی را فروشنده و خریدار خدمات و کالاهایی کرده است که توسط کارآفرینان خُرد تولید و عرضه می‌شوند. سخن از محدودیت این شبکه‌ها و سپردن کسب‌وکارها به سعی و خطای جایگزین‌های ناآزموده علاوه بر ایجاد حس ناامنی روانی، بنیان و پویایی این اقتصاد نوپا را هدف گرفته است، به خصوص که بسیاری از این کسب‌وکارها نه در پایتخت و شهرهای بزرگ، بلکه در مناطق محروم و روستاهای دور از مرکز پا گرفته‌اند و با توانمندسازی جوامع محلی به توسعه منطقه‌ای کمک کرده‌اند.
۵- شبکه جهانی اینترنت علاوه بر اینکه در دوره کرونا به بستری برای ارتباط میان انسان‌های در قرنطینه و دورکاری کمک کرده است، پیش از آن نیز بستر فعالیت بسیاری از کسب‌وکارهای متوسط و بزرگ و ارتباط آن‌ها با جهان بوده است. بسیاری از کسب‌وکارهای خدماتی مانند حوزه گردشگری و فناوری اطلاعات بدون یک ارتباط اینترنتی پایدار و متوازن با جهان عملاً از دور خارج می‌شوند و از چرخه فعالیت‌های مولد ملی باز می‌مانند.
انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات ضمن تاکید بر اهمیت فضای مجازی و ضرورت سیاستگذاری چند وجهی و چندجانبه با تاکید بر علائق و منافع همه ذی‌نفعان، معتقد به بررسی همه جوانب علمی، فناورانه، حقوقی، اجتماعی و سیاسی اقداماتی از این دست و جلب مشارکت تمامی نخبگان، نهادهای علمی و دانشگاهی، تخصصی و مدنی است. بدون شک اگر نهادهای حاکمیتی در ایران برای چاره‌اندیشی در برابر پدیده‌های جدید ارتباطی و اطلاعاتی و پاسخ‌گویی به تغییرات اجتماعی و مطالبات عمومی از در گفت‌وگو و فرصت‌انگاری وارد نشوند، با کاهش سرمایه اجتماعی و افزایش شکاف‌ها و گسست‌ها همبستگی و توان ملی رو به فرسایش خواهد رفت، در حالی که مسیر تحول و نوآوری متوقف نخواهد شد.
