نوخریداران شمال شهر و دغدغه جایگاه
«دغدغه جایگاه» اصلی‌ترین دلیل مورد توجه نو خریدارانی است که طی ده سال سال اخیر اقدام به خرید خانه در منطقه یک تهران کرده‌اند. دغدغه‌ای که در کنار دلایل دیگری چون هوای بهتر، امکان تحصیل بهتر برای فرزندان و بهره‌مندی از حریم خصوصی و امنیت بیشتر … به عنوان انگیزه اصلی این تحرک جغرافیایی برای آنها به شمار می‌رود.
در نشستی که با عنوان «دغدغه جایگاه: تمایزطلبی در شهر تهران» توسط گروه شهر و زندگی روزمره انجمن مطالعات فرهنگی و ارتباطات برگزار شد محمود شهابی عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: «تحقیق ما حول این سوال شکل گرفته که تا چه اندازه ساکنان شهر تهران میل به تمایزطلبی دارند و در چه مناطقی این میل بیشتر دیده می‌شود.»
شهابی با توضیح این نکته که تحقیق خود را بر اساس مصاحبه عمیق با تعداد سی نفر از نوخریداران منطقه یک تهران مفصل‌بندی کرده است ادامه داد: «یکی از اهداف اصلی ما در انجام این تحقیق مطالعه این نکته بوده که ببینیم در مناطق مختلف تهران و خصوصا منطقه یک معیار انتخاب محل سکونت چیست و ساکنان چگونه بر اساس همین الگوهای تمایز طلبی الگوی سکنی‌گزینی خود را انتخاب می‌کنند.»
او در ادامه گفت: «گزارش مربوط به عنوان این نشست بخشی از یک برنامه کلان پژوهشی است که به مرزبندی‌های فرهنگی و ترددهای فرهنگی پرداخته و این بحث را مورد بررسی قرار می‌دهد که آیا ساکنین شهر تهران از فخر فروشی فرهنگی به سمت همه چیز خواهی جهان وطنانه حرکت می‌کنند؟ خاصیتی که در چهار محور طبقاتی، قومیتی، جنسیتی و مذهبی نیز باید مورد توجه قرار گیرد.»
استاد گروه مطالعات فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه گفت: «سوال دیگری که در این باره مطرح می‌شود این است که الگوی مصرف مسکن در تهران خصوصا در منطقه یک، از منظر مطالعات فرهنگی چه معانی و دلالت‌های اجتماعی فرهنگی دارد؟ در پاسخ به این سوال داده‌های این تحقیق نشان دادند که دو دیدگاه در این خصوص وجود دارد. اولی دیدگاهی است با عنوان طرد اجتماعی که نشان می‌دهد تهران با وجود ظاهر آرامش، دارای دیوارهای نامرئی از کنار گذاری و تحقیر است. اما دیدگاه دوم که با عنوان همه چیز خواری شناخته می‌شود به این نکته اشاره می‌کند که الگوی ذائقه طبقه بالا بر اساس الگوی طبقه پایین شکل می‌گیرد و طبقه بالا خودش را به طبقه پایین نزدیک می‌کند.»
او در ادامه گفت: «بر اساس نتایج این تحقیق مشخص شد که «دغدغه جایگاه» به عنوان پدیده‌ای مرکزی در خرید منزل مسکونی مورد توجه نو خریداران منطقه یک تهران است. در واقع قرار گرفتن در مجاورت ساکنین قدیمی منطقه یک و همچنین تاثیر پذیری از اصالت و فرهنگ آنان به عنوان مهمترین دلایل و البته دلایلی همچون هوای بهتر، امکان تحصیل بهتر برای فرزندان، بهره‌مندی از حریم خصوصی و امنیت نیز از دیگر دلایل این انتخاب به نظر می‌آید. البته نکته اینجاست که مجموعه دوم این دلایل بیشتر شبیه پوششی زیبا برای انگیزه اصلی که همان تمایز طلبی بود عمل می‌کردند.»
شهابی همچنین به این نکته اشاره کرد که فرار از مفاهیمی چون شهرستانی یا پایین شهری از مهمترین دلایل این تغییر مکان سکونت به شمار می‌رود. او با بیان این مقدمه توضیح داد که: «با توجه به نتایج به دست آمده در این تحقیق می‌توان نوخریداران منازل مسکونی در شمال شهر تهران را به سه دسته تقسیم کرد. دسته اول نوخریدارانی هستند که پس از جابجایی ارتباط خود با محله قبلی را کاملا قطع کرده و برای کسب هویت محله‌ای جدید تلاش می‌کنند. دسته دوم که می‌توان آنها را «نوخریدران غریبه» نامید کسانی هستند که ارتباط خود با هویت‌های محله‌ای سابق را حفظ می‌کنند و در برقراری ارتباط با هویت محله جدید عاجزند و از لحاظ هویتی خود را همچنان جنوب شهری می‌دانند. اما دسته سوم گروهی هستند که ما آنها را نوخریداران سازگار نامیده‌ایم. این افراد کسانی هستند که از قدرت انطباق بالایی برخوردارند و به معاشرت با همسایگان قدیمی و فعلی می‌پردازند، این گروه اهل یادگیری، سازگاری و انطباق هستند و از لحاظ هویتی نیز خود را با هر دو سو تطبیق می‌دهند.»
این جلسه روز بیستم اردیبهشت در سالن کنفرانس انجمن‌ها واقع در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.
