دومین نشست تخصصی انجمن مطالعات فرهنگی و ارتباطات دفتر اصفهان در همکاری با گروه علوم اجتماعی و جهاد دانشگاهی واحد اصفهان، تحت عنوان کارگاه «روش‌های خوانش عکس در مطالعات فرهنگی و هنر» با تدریس و سخنرانی دکتر افسانه کامران، روز سه‌شنبه 18 آبان 1395 در تالار مهر علیزاده دانشگاه اصفهان برگزار شد.
در این نشست ابتدا آرش حسن‌پور، دبیر انجمن، دقایقی را به تقدیر و تشکر از همکاری گروه علوم اجتماعی دانشگاه اصفهان، جهاد دانشگاهی، انجمن علمی جامعه‌شناسی و فعالان انجمن مطالعات فرهنگی و ارتباطات در راستای هماهنگی نشست حاضر پرداخت. سپس دکتر کامران، ضمن ارائه سرفصل‌های کلی نشست، خاطرنشان کردند که امروزه تحلیل تصاویر برای همه افراد، فارغ از رشته تحصیلی و کارشان، جای تأمل است. همان‌گونه که آسابرگر می‌گوید: ما از جهانی که پیش از این کلام محور بوده، به جهانی تصویر محور ورود کرده‌ایم. یا دبور در جامعه نمایش می‌گوید: پیش از این در سرمایه‌داری، تغییر مشخصی از بودن به داشتن صورت می‌گرفت، اما الان در جامعه نمایش این تغییر از داشتن به نمایش داده شدن صورت گرفته؛ بنابراین تمایزها باید نشان داده شود تا پذیرفته شود.
ایشان در ادامه افزودند: در پاسخ به این پرسش که چرا تصویر؟ باید گفت که به تعبیر پُستمن مشخص‌ترین راه برای درک هر فرهنگ، مطالعه ابزار مکالمه آن است و همه ما پذیرفته‌ایم که امروزه یکی از مؤثرترین ابزارهای مکالمه ما تصویر است. همه تصاویر، از تصاویر مذهبی و پوسترهای سیاسی گرفته تا تصاویر مربوط به مهمانی‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته می‌شود، اطلاعاتی از فرهنگ و بافت جامعه ایرانی به ما می‌دهد. در روش تحلیل گفتمان و نشانه‌شناسی این پیش‌فرض وجود دارد که تصویر یک متن و قابل‌خواندن است؛ اما این امر به‌هیچ‌وجه کار ساده‌ای نیست. در این مسیر چالش‌هایی وجود دارد از جمله آنکه سرشت زبانی تصویر همواره مشکوک است که البته کپشن‌ها تا حدودی می‌توانند خوانش‌های یک تصویر را محدود کنند.
دکتر کامران در بیان خلاصه‌ای از مبانی تحلیل گفتمان به این نکته اشاره کردند که گفتمان هم مانند مفاهیمی مثل جامعه و فرهنگ و… قابل‌تعریف نیست. در تحلیل گفتمان در واقع مجموعه شرایط اجتماعی، زمینه وقوع متن، ارتباطات غیرکلامی و رابطه ساختار و واژه‌ها را در یک نگاه کلی بررسی می‌کنیم و به سطح خرد اکتفا نمی‌کنیم. در تحلیل گفتمان مفروضاتی وجود دارد، از جمله اینکه افراد مختلف به شیوه‌های مختلف به متن نگاه می‌کنند و دیگر اینکه گفتمان سطوح و ابعاد متعدد دارد. تحلیل گفتمان انتقادی که از آراء میشل فوکو گرفته‌شده می‌گوید که نباید همه‌چیز را شفاف دید و ایدئولوژی حاکم بر محتوا را نباید نادیده گرفت. از جمله مدل‌های تحلیل گفتمان می‌توان به مدل فرکلاف اشاره کرد که یک مدل سه‌بعدی را نشان می‌دهد و در سه سطح گفتمان به مثابه متن، گفتمان به مثابه تعامل بین فرایند تولید و تفسیر متن و گفتمان به مثابه زمینه اجتماعی فرهنگی، قابل‌بررسی است.
ایشان سپس ضمن پخش یک فیلم کوتاه، به تحلیل گفتمان آن در سه سطح فرکلاف پرداخته‌اند. در ادامه، دکتر کامران در خصوص کاربرد مدل فرکلاف برای تصویر و عکس افزودند: با توجه به اینکه عکس قابل‌تجزیه به سطوح نیست، می‌توان برای تحلیل آن از دستور زبان بصری و نشانه‌شناسی اجتماعی استفاده کرد. ایشان در پایان خاطرنشان کردند که فرهنگ بصری و دیداری ایران پتانسیل‌های زیادی برای تحلیل دارد که فقط کارهای جسته‌وگریخته‌ای در این حوزه انجام‌گرفته که جا دارد جدی‌تر به این موضوع بپردازیم.
