کمتر از یک سال است که جاناتان استرن (Jonathan Sterne) را می‌شناسم از وقتی که آقای دکتر مهدی سمتی کتاب خواندنی (Diminished Faculties: A Political Phenomenology of Impairment) او را معرفی کرد و از اهمیت آثارش در ارتباطات و مطالعات فرهنگی گفت و با لعیا محبوبی شروع کردیم به ترجمه کتاب. متن سختی بود اما هر جمله کتاب چنان شگفت‌زده‌ام می‌کرد که به خواندن ادامه می‌دادم. «ارتباطات صدا» یا «مطالعات صدا» (sound studies) حوزه‌ای که تا الان بسیار کم به آن توجه شده و خودم خیلی کم درباره آن می‌دانستم. جاناتان بسار دقیق و با تسلط از گذشته تا امروز مسئله sound و voice را مطرح کرده است. کتابی که ما ترجمه کردیم و امیدوارم به زودی کارهای ویراستاری و چاپ آن انجام بشود ترکیب علاقه جاناتان به مسئله صدا، بیماری سرطان تیروئید او و از دست دادن تارهای صوتی و تسلطش بر پدیدارشناسی و مطالعات فرهنگی است، که اثری بسیار خواندنی در حوزه ارتباطات صدا و مطالعات معلولیت خلق کرده است. استرن در این اثر نشان می‌دهد که چگونه اختلال یا آسیب‌دیدگی، فرصت و موقعیتی ایجاد می‌کند برای نزدیک شدن به پرسش‌های بزرگتر در مورد ناتوانی و معلولیت، عاملیت، قدرت، فناوری و تجربه. استرن در سرتاسر این کتاب، نگاهی تاریخی و تکنولوژیک به پدیده‌ها دارد. می‌توان گفت هر پاراگراف یا حتی هر جمله‌ای از کتاب، بحث‌های عمیق و جدیدی را مطرح می‌کند که مخاطب شگفت‌زده می‌شود. خودش می‌گوید «عجیب‌ترین کتاب من تا به امروز است». استرن در این اثر ابعاد بسیار گسترده مطالعات صدا را مطرح می‌کند از پرداختن به تکنولوژی‌های مرتبط با صوت مثل دستگاه‌های ضبط و پخش صدا و تاریخچه آن (فونوتوگراف، گرامافون، ام‌پی‌تری، سینتی‌سایزرها، … ) گرفته تا پرداختن به اختلال‌های شنوایی، نویزها، دستگاه‌های تقویت صدا و اعتراض‌های اجتماعی از طریق صدا مثل دوختن لب.
جاناتان استرن ۲۰ مارچ ۲۰۲۵ (۱فروردین ۴۰۴) در اثر سرطان فوت کرد. همسرش کری رنتشلر (Carrie Rentschler) او را همه چیز خود می‌خواند، همه دوستان و همکارانش از دانش او، از مهربانی، از مثبت‌اندیشی، شوخ‌طبیعی و روابط اجتماعی و «پیدا کردن شادی و هدف در میان بیماری و درد» می‌گویند. جاناتان نسبت به ترجمه فارسی کتابش بسیار ابراز خوشحالی کرده بود و قرار بود پیشگفتاری برای ترجمه فارسی با توجه به آنچه که جامعه دانشگاهی ایران انتظار شنیدن آن را دارد برایمان بنویسد. دانشجویان، دوستان و همکاران جاناتان در کنار کری (همسر جاناتان) همچنان مطالعات او را ادامه می‌دهند. …
جاناتان استرن استاد ارتباطات و تاریخ هنر در دانشگاه مک گیل در مونترال کانادا و حوزه تخصصی‌اش، فلسفه تکنولوژی، مطالعات فرهنگی، ارتباطات، و مطالعات صدا به طور خاص است. تعلیماتش از مطالعات فرهنگی و نگرش‌های استوارت هال و دانشجوی با واسطه استوارت هال بوده است. از بنیانگذاران مطالعات صدا است. رویکردش به تکنولوژی از دل مطالعات فرهنگی بیرون می‌آید و خودش نیز موزیسین و اهل موزیک است. نویسنده کتاب‌های «ام‌پی‌تری: معنای یک فرمت» (MP3; the meaning of a format) و «گذشته شنیدنی: ریشه‌های فرهنگی بازتولید صدا» (The Audible Past: cultural origins of sound reproduction) است که هر دو توسط انتشارات دانشگاه دوک منتشر شده اند. او کتاب «خوانش مطالعات صدا» را نیز ویراستاری کرده است. یکی از پروژه‌های اصلی او توسعه تاریخ و نظریه صدا در غرب مدرن است. فراتر از کار در زمینه صدا و موسیقی، او ده ها مقاله و فصل کتاب منتشر کرده است که طیف وسیعی از موضوعات را در نظریه رسانه و تاریخ نگاری پوشش می‌دهد. مطالعات معلولیت، مطالعات علم و فناوری، رسانه‌های جدید، مطالعات فرهنگی و سیاست کار دانشگاهی حوزه‌های تخصصی او هستند و از جمله کلاس‌هایی که تدریس می‌کند: معلولیت، تکنولوژی و ارتباطات؛ فرهنگ صدا؛ تاریخ ارتباطات در عصر الکترونیک؛ ارتباط انسان و تکنولوژی؛ صدا و هوش مصنوعی است. «سه اثر پیشگامانه استرن باعث تحول در حوزه‌های مطالعات صدا، نظریه رسانه و مطالعه فرهنگی فناوری شد. جاناتان استرن، با دقت علمی، طنز و سخاوت، پیچیدگی‌های فناوری، ناتوانی و معلولیت، صدا و رسانه را کاوش کرد. او نه تنها اندیشمند برجسته‌ای بود، بلکه یک استاد و مربی الهام‌بخش و بسیار حامی بود که با تشویق به تفکر انتقادی و مشارکت سیاسی، یک جامعه علمی جهانی از دانشجویان و پژوهشگران را پرورش داد. او به خاطر خونگرمی، صمیمیت و تعهدش به همکاری شناخته می‌شد و باعث شد که نسل‌های زیادی از محققان احساس استقبال و ارزشمندی کنند» (انجمن مطالعات سینمایی و رسانه‌ای (SCMS)، 2025).
روحش شاد و یادش گرامی
نویسنده: اعظم صوفیانی
