هادی خانیکی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در نشست تخصصی دولت، ملت و رسانه گفت: مسئله امروز جامعه ایران اختلال در نظام ارتباطی میان دولت و ملت و میان ملت با خودشان است. اما این اختلال تنها در رسانه‌ها خلاصه نمی‌شود و باید نهادهای مدنی شکل بگیرد تا رسانه بازتاب‌دهنده وضعیت آنها باشد. برای پیدا کردن گمشده جامعه خود باید سطوح مختلف جامعه را به روی هم باز کنیم. جامعه ما به دلایل مختلف اجتماعی، فرهنگی و سیاسی به درون خود فرو رفته است.
افکار عمومی گمشده جامعه ما
به گزارش شفقنا رسانه، خانیکی با اشاره به مقاله‌ی ارائه شده برای همایش دولت و ملت گفت: مسئله اصلی در مقاله این است که ما گمشده‌ای به نام افکار عمومی و حوزه‌ی عمومی داریم و در رابطه تاریخی میان دولت – ملت مغفول مانده است. افکار عمومی میدان فعالی برای ارتباط میان دولت و ملت و شکل‌گیری آن است. اگر این میدان به صورت طبیعی و فعال وجود داشته باشد، ارتباطات رسانه‌ای منظم هم شکل می‌گیرد، دولت هم از سرمایه‌ی اجتماعی برخوردار می‌شود و در میان ملت نیز ارزش‌های مشترکی چون اعتماد، همبستگی و … می‌تواند شکل بگیرد و زبان واحدی را به وجود آورد.
ضعف جامعه مدنی و ناتوانی در گفتگو دو چالش اساسی
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: اگر این میدان به هر دلیلی مختل شود یا دولت به نوعی مختل می‌شود یا سویه‌ی ملت به طرف نوعی پوپولیسم گرایش پیدا می‌کند. در ایران به دلیل ضعف تاریخی جامعه مدنی و ناتوانی گفت‌وگو به لحاظ نظری و عملی و نداشتن توانش گفت‌وگویی، وضعیت افکار عمومی و حوزه عمومی مناسب نبوده است. در یک فرایند تاریخی می‌توان گفت نظام ارتباطی دولت با جامعه و ملت یکسویه، آمرانه، عمودی و مبتنی بر تبلیغات بوده و هدف تسخیر حوزه‌ی عمومی و دستکاری افکار عمومی بوده است. بنابراین شکل نگرفتن افکار عمومی در ایران و ضعف نهادهای مدنی نهایتاً توانش ارتباطی و قدرت گفت‌وگو در ایران را کم کرده است.
افکار عمومی در ایران به صورت اتفاقی خود را نشان می‌دهد
خانیکی به بخشی از گزارش آماده شده در سال‌های قبل از انقلاب در آستانه‌ی برنامه‌ی ششم توسعه و به عنوان تعریف مسئله‌ی جامعه‌ی ایران توسط پژوهشکده علوم ارتباطی و توسعه ایران آماده شده است، اشاره کرد و گفت: یکی از موارد این گزارش مشکل نهاد حاکمیت و دولت را توجه بیش از حد به افکار عمومی خارجی و بی‌توجهی به افکار عمومی داخلی بیان می‌کند. به عبارتی چون افکار عمومی خارجی و نقدهای درباره‌ی حکومت بیان می‌شود بنابراین مورد توجه هم قرار می‌گیرد ولی چون افکار عمومی داخلی بیان نمی‌شود، مورد توجه هم قرار نمی‌گیرد. یعنی مسئله این است که چون افکار عمومی نمی‌تواند خود را نشان دهد، به همین دلیل به افکار عمومی به صورت اتفاقی و در آستانه رویدادهایی مثل اعتراض‌ها یا انتخابات توجه می‌شود. به همین دلیل می‌گوید که کنترل به ابزار مهم ارتباط بین دولت و جامعه تبدیل می‌شود و بیش از حد به نظام امنیتی و کنترل‌های سیاسی تکیه می شود. این وضعیت باعث می‌شود تا دولت در اقدامات مفیدی که به سود ملت نیز است، موفق شود. چون در شکل گیری وحشت، نگرانی و ترس فساد در سطوح مختلف رشد می‌کند و در نتیجه بی‌کفایتی نهادهای اجرایی نادیده گرفته می‌شود و این‌ها با هم مثلث اتحادی در بحران رابطه دولت و ملت به وجود می‌آورند.
اضافه باری بر دوش رسانه‌ها
او تأکید کرد: برای بهبود رابطه دولت و ملت باید به رشد نهادهای مدنی و ظرفیت‌های غیر دولتی امکان داد و آنجا است که افکار عمومی شکل می‌گیرد، دیده می‌شود و در نهایت باعث می‌شود تا دولت‌ها بتوانند جامعه و خودمان را تصحیح کنند. وقتی افکار عمومی شکل نمی‌گیرد برای رسانه‌ها هم یک اضافه باری تعریف می‌شود و گاهی فکر می‌کنیم رسانه‌ها به جای نهادهای مدنی و حاکمیتی هم می‌توانند عمل کنند. بنابراین این که امروز شاهد هستیم پایگاه رسانه‌ای دولت دچار ضعف شده است، ناشی از وضعیت ارتباطی دولت است که دچار اختلال شده است.
جامعه فرورفته در خود
به گزارش شفقنا رسانه، رئیس انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات تصریح کرد: مسئله امروز جامعه ایران اختلال در نظام ارتباطی میان دولت و ملت و میان ملت با خودشان است. اما این اختلال تنها در رسانه‌ها خلاصه نمی‌شود و باید نهادهای مدنی شکل بگیرد تا رسانه بازتاب‌دهنده وضعیت آنها باشد. برای پیدا کردن گمشده جامعه خود باید سطوح مختلف جامعه را به روی هم باز کنیم. جامعه ما به دلایل مختلف اجتماعی، فرهنگی و سیاسی به درون خود فرو رفته است.
فهم مشترک و گفت‌وگو راه علاج جامعه‌ی ایران
خانیکی در پایان تاکید کرد: توصیه من این است که به عنوان مسئله مشترک در نظر بگیریم چگونه جامعه، دولت و رسانه‌ها می‌توانند به فهم مشترک از مسائل برسند و برای راه حل این مسئله باهم گفت‌وگو کنند. طبیعتا رسانه‌ها برای شکل‌گیری زمینه‌ی این فهم مشترک می‌توانند کمک کنند. هرچه می‌توانیم از شکل‌گیری صورت‌بندی‌های خشونت بار و افراطی اجتناب کنیم که سعی می‌کنند بدنه گفت‌وگویی جامعه و اعتماد به همدیگر را ضعیف کنند و طبیعتاً در شکل‌گیری فضاهای آزاد و به رسمیت شناختن تنوع و تکثر بسیار مؤثر است.
نشست «دولت، ملت و رسانه» از نشست‌های تخصصی دومین روز از اولین همایش «بررسی نظری و عملی روابط دولت و ملت: گذشته، حال و آینده» بود که عصر چهارشنبه در دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد. در این نشست محمدمهدی فرقانی، هادی خانیکی، و محمدجواد غلامرضا کاشی اعضای هیئت علمی دانشگاه علامه‌طباطبایی و محمدامین قانعی راد رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران به سخنرانی پرداختند.
{ منبع}
