شماره هفدهم فصلنامه علمی ـ ترویجی جامعه فرهنگ و رسانه (زمستان 94)منتشر شد.
عناوین مقالات شماره 17 فصلنامه جامعه فرهنگ و رسانه | زمستان 94:
- مصرف متظاهرانه: مطالعه روی معلم های منطقه 4 شهر تهران | تقی آزاد ارمکی، شهناز سلیمان پور
- چکیده
گرايش معلم ها به مصرف كالاهاي تجملاتي سئوالاتي چون چگونگي و نوع الگوي مصرف آنها را مطرح كرده است. در اين مقاله به شناخت معيارهاي مصرفي معلم ها پرداخته و تلاش شده است با بهره گيري از نظريه مصرف تظاهري وبلن الگوي مصرف معلم ها و شكل گيري گروه جديد با ويژگي هاي خاص رفتاري مورد بررسي و تحليل جامعه شناختي قرارگيرد. براي دستيابي به اين منظور علاوه بر مطالعات نظري و تاريخي با استفاده از روش ميداني و تكنيك هاي مصاحبه عميق نيمه ساخت يافته ، مشاهده همراه با مشاركت اقدام به گردآوري داده ها براي آزمون فرضيه هاي مورد نظر بر گرفته از نظريه وبلن برآمديم. نکته مهم این است که بررسی و تبیین موضوع مصرف گرایی در ایران بیشتر با نگاه آسیب شناسانه مرتبط با پیامدهای منفی آن است و کمتر به فهم رفتارهای مصرفی به عنوان یک کنش اجتماعی توجه شده است .در این مقاله سعی می شود با استفاده از رویکرد نظری و مطالعه تجربی در منطقه 4 شهر تهران، الگوی مصرف معلم ها به عنوان یک عمل یا کنش اجتماعی متأثر از تحولات اجتماعی و فرهنگی در ابعاد مادیو معنوی بررسی شود. نتايج اين مطالعه نشان داد الگوي مصرف معلم ها تظاهري استو اين نوع مصرف، نشان دهنده شکل گیری گروه جديدي در ميان معلم ها است كه مشخصه آنها گرايش به زندگي تجملاتی و مصرف متظاهرانه است. مطالعه تجربي انجام شده درباره الگوی مصرف معلم ها در ايران نشان مي دهد كه الگوي مصرف آنها در دو دهه اخير متأثراز تحولات فرهنگي و اجتماعي به ويژه تغيير ارزش ها وفراتر از نيازهاي طبيعي بوده است. بر اساس اين مطالعه معلم ها هر چند خود را عضو طبقه متوسط مي دانند اما تلاش زيادي مي كنند تا بر اساس هنجارهاي مصرفي و ارزش هاي مادي طبقات بالاي جامعه رفتار كنند. در اینجا اين دو موضوع كه مصرف معلم ها مبتني بر جايگاه اقتصادي و اجتماعي آنها نيست و الگوي آنها در مصرف مبتني بر ارزش هاي طبقات مرفه است، بر اساس مباني نظري وبلن (مصرف متظاهرانه) دنبال شده است.
واژگان کلیدی:
مصرف تظاهری، تن آسایی، ضایع کردن، منزلت اجتماعی
- شاخص‌های کیفیت مطبوعات، از دیدگاه استادان ارتباطات و روزنامه‌نگاران | محمدمهدی فرقانی، رویا پیامنی
- چکیده
این مقاله حاصل کوششی است در راستای بررسی شاخص‌های کیفیت مطبوعات از دیدگاه استادان ارتباطات و روزنامه‌نگاران حرفه‌ای در ایران. دستیابی به این شاخص‌ها علاوه بر مشارکت در ارتقای سطح دانش و غنی‌تر کردن ادبیات این حوزه، در امر بهبود سیاستگذاری و سازوکارهای ارتباط با مطبوعات به سازمان‌ها و نهادهای ذی‌ربط کمک می‌کند تا براساس شاخص‌ها و معیارهای مشخصی به این امر مبادرت کنند. در این پژوهش با استفاده از نظریه‌های هنجاری رسانه‌ها، معیارها و اصول اخلاقی و حرفه‌ای روزنامه‌نگاری، و نیز مرور ادبیات نظری سبک‌های روزنامه‌نگاری و مفاهیم این حوزه، گویه‌های تحقیق استخراج و با استفاده از روش کیو و تحلیل عاملی، نظرات دو گروه روزنامه‌نگاران و استادان ارتباطات، مورد سنجش و مقایسه قرار گرفت.
با توجه به گستردگی حوزه مطبوعات، از ابعاد گوناگون می‌توان کیفیت مطبوعات را مورد ارزیابی قرار داد. در این تحقیق، شاخص‌های کیفیت مطبوعات در پنج بعد قوانین و مقررات حقوقی، مالکیت و مدیریت مطبوعات، تکنیک‌ها و اصول روزنامه‌نگاری، رابطه مطبوعات با دولت و ملزومات اشتغال به حرفه روزنامه‌نگاری مورد بررسی قرار گرفته است. در نهایت با محاسبه بار عاملی، مشخص شد که پاسخگویان از بین 52 گویه مطرح شده بر سر 42 گویه اجماع و اتفاق نظر داشتند که حاکی از توافق بالای روزنامه‌نگاران و استادان ارتباطات در مورد گویه‌های تحقیق است.
واژگان کلیدی:
مطبوعات، شاخص‌های کیفیت، روزنامه‌نگاری کیفی، روزنامه‌نگاری حرفه‌ای، اخلاق حرفه‌ای
- برنامه درسی پنهان در زندگی دانش‌آموزی: مقاومت همراه با تابعیت | ابوتراب طالبی، حسین شریفی فدیجی
- چکیده
هدف این مقاله بررسی جایگاه برنامه درسی پنهان در زندگی دانش‌آموزی است. دراین راستا ابتدا مبانی نظری و خاستگاه برنامه درسی پنهان و چگونگی شکل گرفتن آن مورد بحث قرار گرفته است. سپس جامعه مورد تحقیق معرفی وبه‌طور خلاصه رویکرد وروش تحقیق کیفی پدیدارشناختی و چگونگی به کار بستن و اجرای عملی آن ارائه شده است.
در بخش یافته‌ها جوّ اجتماعی مدارس وفضای کلی روانی ـ اجتماعی و ارتباطی حاکم بر آنها و زندگی دانش‌آموزی بحث وبررسی شده است. یافته‌ها مؤید غلبه نوعی برنامه درسی پنهان است که آن را الگوی «مقاومت همراه با تابعیت» در زندگی دانش‌آموزی نامیده‌ایم. این الگو بر محور «جو اجتماعی» شکل می‌گیرد و درزمینه‌های متعدد در مقابل سیاست‌ها وبرنامه‌های رسمی قرار می‌گیرد. الگوی برنامه درسی پنهان در زندگی دانش‌آموزی بیشتر درسبک زندگی و فضای اجتماعی نمود یافته وکمتر جنبه «اعتقادی» و «سیاسی» دارد.
واژگان کلیدی:
برنامه درسی پنهان، مقاومت، زندگی دانش‌آموزی، برنامه درسی رسمی
- دروغ‌گویی در انتخابات: اَشکال، سطوح و پی‌آمدها | حسن محدثی گیلوایی
- چکیده
کاربرد زبان متأثّر از موقعیت‌های اجتماعی است و زبان در درون روابط و رخ‌دادهای اجتماعی به‌کاربرده می‌شود. از آن‌جایی که کنش‌گران در شرایط نامتقارن اجتماعی قرار دارند و به‌خاطر امیال، منافع، و مواضع متفاوت و نامتقارن اجتماعی دچار تضادهای مختلفی می‌شوند، از زبان در این شرایط تضادآمیز برای نیل به مقاصد خود بهره می‌گیرند. زبان گاهی برای شکل‌دهی وفاق و هم‌آهنگی و رفع تضاد به‌کار برده می‌شود و گاهی برای تثبیت و تعمیق و تداوم تضادهای اجتماعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. لذا برخلاف آن‌چه در بادی امر به‌نظر می‌رسد، کاربرد زبان بیش از آن‌که تابع آموزه‌های دینی و اصول اخلاقی باشد، تابع موقعیت‌های اجتماعی است. انتخابات یکی از مجال‌ها و موقعیت‌های بروز عدم تقارن اجتماعی و تضادها و نیز نوعی بزنگاه سیاسی برای پی‌گیری منافع و امیال و تثبیت یا ارتقای مواضع اجتماعی است. لذا به‌طور عادی می‌توانیم انتظار داشته باشیم که کنش‌گران سیاسی در شرایط انتخاباتی از دروغ‌گویی برای پی‌گیری و نیل به اهداف خود بهره ببرند. در چنین شرایطی، دروغ‌گویی در اَشکال و سطوح متفاوتی خود را نمایان می‌سازد. این مقاله اَشکال و پی‌آمدهای دروغ‌گویی را در انتخابات در سه سطح خرد، میانی، و کلان مورد بحث و بررسی قرار داده است و با مراجعه به اسناد و منابع منتشر شده، مصادیقی از دروغ‌گویی را مطابق با مقوله‌های مورد بحث، ارایه می‌کند. با این همه، این مقاله چنین رفتاری را اگرچه در مجال‌های انتخاباتی رایج و شایع می‌داند اما آن را به عمل‌کرد تمامی کنش‌گران سیاسی تعمیم نمی‌دهد و چنین تعمیمی را نابه‌جا می‌داند.
واژگان کلیدی:
کاربرد زبان، دروغ‌گویی، موقعیت اجتماعی، انتخابات
- بررسی شایع ترین بازیهای شبکه ای رایانه‌ای در بین کودکان و نوجوانان | نوروز نیمروزی ناوخی
- چکیده
تحقیق از نوع توصیفی _ اکتشافی است، به لحاظ سطح تحقیق، تحقیقی پهنانگر و به لحاظ هدف، تحقیقی کاربردی است. هدف کلی تحقیق، شناخت شایع ترین بازی های شبکه ای رایانه ای در بین کودکان و نوجوانان شهر مشهد است. روش تحقیق، روش پیمایشی و تکنیک جمع آوری داده‌ها، پرسشنامه محقق ساخته است که در مطالعات اکتشافی از تکنیک مصاحبه نیز در مراجعه به مراکز بازیهای رایانه‌ای (نظیر گیم نت، و ….) استفاده شده است. جامعه آماری مقاله، کلیه مراکز بازی های رایانه‌ای در سطح شهر مشهد می‌باشد. در این تحقیق واحد تحلیل، مراکز بازی های رایانه‌ای نظیر گیم نت‌ها می‌باشد؛ اما واحد مشاهده، استفاده کنندگان (کودکان و نوجوانان) از بازی های رایانه‌ای است. حجم نمونه در نظر گرفته شده 50 مرکزگیم نت و از هر مرکز 5 نفر از استفاده کنندگان از بازی های رایانه‌ای در نظر گرفته شده است که مجموعاً 250 نفر به عنوان حجم نمونه نهایی انتخاب شد. شیوه نمونه‌گیری از مراکز بازیهای رایانه‌ای، طبقه‌ای متناسب می‌باشد و معیار طبقه‌ای این نمونه گیری، محل سکونت استفاده کنندگان می‌باشد و شیوه نمونه گیری از استفاده کنندگان، تصادفی ساده می‌باشد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد شایع ترین بازی های شبکه‌ای رایانه‌ای درمیان پاسخگویان به ترتیب بیشترین فراوانی از میان 54 بازی عبارتند از : کانتر (30 درصد)، فیفا (12 درصد)، وارکرافت (5/11 درصد)، جنرال (4/11 درصد)، جی تی (5/5 درصد) و بقیه بازی‌ها (مجموعاً 29 درصد) با فراوانی کمتر از 5 درصد در اولویتهای بعدی قرار دارند. بر این اساس به لحاظ موضوعی بیشترین موضوعات مورد علاقه در بازی ها، موضوعات جنگی، ورزشی و پلیسی است.
واژگان کلیدی:
بازی های شبکه ای رایانه ای، کودکان ونوجوانان، گیم نت
- دعا در دنياي مدرن: مطالعه رابطه عوامل فرهنگي و اقتصادی مدرن با دعا در بین مردم شهر شیراز | مجید موحد، محمدتقی عباسی شوازی، مریم هاشم پور صادقیان
- چكيده
دین از منظر ارتباطات در قالب سه بخش تحلیل می شود؛ ارتباط خداوند با انسان (وحی)، انسان با انسان (اخلاق) و انسان با خداوند (دعا و نیایش). امروزه بسیاری معتقدند که ورود مدرنیته و عناصر آن به کشورهای مسلمان با فروکاهش اعتقاد و عمل به مناسک دینی سنتی از جمله دعا همراه شده است. لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه عوامل فرهنگی و اقتصادی مدرن با دعا انجام شده است. بدین منظور 400 نفر از افراد بالای 15 سال شهر شیراز طی يك مطالعه پیمایشی مورد مطالعه قرار گرفتند. نتايج اين مطالعه نشان مي‌دهد كه از بين عوامل فرهنگي و اقتصادي مدرن، ميزان استفاده از وسايل ارتباط جمعي مدرن و تحصيلات پدر و مادر رابطه معكوس و معناداري با دعا كردن دارند و گونه دعاي ذهني بر حسب محل تولد (شهر-روستا) تفاوت معناداري دارد. نتايج اين مطالعه حاكي از آن است كه ورود مدرنيته به ايران و همزمان با آن، رشد عوامل مدرن گرچه از سويي نتوانسته اعتقاد به دعا يا ميزان آن را كاهش دهد اما آن را به سوی صورت‌هاي فردي شده‌تري كشانده است.واژگان کلیدی:
دین، دعا، رسانه‌ها، فرهنگ، اقتصاد، مدرنیته، عرفی شدن
- روایت‌هایی از یک سازمان داستان‌پرداز: تحلیلی پسامدرن از دیزنی به مثابه یک تامارا لند | دیوید ام. بژه؛ ترجمه: اسماعیل عالی‌زاد، نیلوفر باغبان مشیری، عباس جُنگ
چکیده
هدف از نگارش این مقاله، نظریه‌پردازی درباره کمپانی‌های والت دیزنی به عنوان یک سازمان داستان‌پرداز است که در آن، گفتمان‌های پیشامدرن، مدرن و پسامدرن در یک جریان کنش و واکنش متقابل، با یکدیگر برخورد می‌کنند. تحلیلی پسامدرن از این گفتمان‌های چندگانه، صداهای طرد شده و داستان‌های نادیده گرفته شده را در سوی تاریک‌تر افسانه دیزنی آشکار می‌سازد. برای این منظور، از تامارا-نمایشی که خود نمودی از یک استعاره گفتمانیاست- برای ارائه و اثبات یک نظریه چند صدایی (تعابیر متعدد از یک داستان) از گفتمان‌های سازمان‌یافته رقیب استفاده می¬شود. در بخش‌های بعدی، نظریه داستان‌پردازی سازمان‌یافته، تحلیل‌هایی از گزارش‌های رسمی شرکت دیزنی و روایاتی ناشناخته‌تر یا حتی متضاد مورد توجه قرار خواهد گرفت. این مقاله با اشاره ضمنی به نظریه پسامدرن و پژوهش‌های آینده در ارتباط با داستان‌پردازی پایان می‌یابد.واژگان کلیدی: استعاره گفتمانی، نظریه چندصدایی، واسازی، سازمان داستان‌پرداز، دیزنی، تامارا
