گروه علمی-تخصصی مطالعات افغانستان

گروه مطالعات افغانستان شهریورماه سال ۱۴۰۱ در انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات تشکیل شد. اعضای شورای مدیریت این گروه به شرح زیر هستند:

۱-  دکتر سید عسکر موسوی (مدیر گروه)

دکتری انسان‌شناسی اجتماعی – فرهنگی از کالج لینیکر دانشگاه آکسفورد

۲-  دکتر امین رشادت

دکتری جامعه‌شناسی از دانشگاه شیراز

۳-  دکتر صابره اعتبار

دکتری جامعه‌شناسی از دانشگاه الزهرا

۴-  فاطمه احمدی

دانشجوی دکتری روابط بین‌الملل، دانشگاه اصفهان

۵-  زبیراحمد زاهد

کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه کاتب (دبیر گروه)

اهداف تشکیل گروه به شرح زیر است:

در جهان امروز کشورها سعی دارند به نقاط اشتراک بسیار توجه نشان دهند و سیاست‌گذاری‌های کلان را بر این اساس شکل دهند. ایران و افغانستان با این همه اشتراکات، برای چشم‌انداز بزرگ‌تر نیاز به شناخت بیشتر از طریق پژوهش و تولید متن مشترک دارند تا از این رهگذر بتوانند به سیاست‌گذاری‌های کلان کشوری طرح و مشاوره موثر بدهند. سیاست‌گذاری بر اساس تحقیق‌های عمیق و عینی می‌تواند راهشگای بسیاری از مسائل مشترک هر دو کشور باشد. گروه علمی-تخصصی «مطالعات افغانستان» در انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات با در نظر گرفتن چنین هدفی، می‌تواند با تمام نهادها و ارگان‌های مرتبط همکاری دو جانبه داشته باشد. از دیگر اهدافی که این گروه می‌تواند در راستای پیوند فرهنگی، اجتماعی و ارتباطی میان دانشجویان و پژوهشگران دو کشور ایران و افغانستان  به آن بپردازد موارد ذیل قابل ذکر است:

–              همکاری مشترک بین پژوهشگران ایران و افغانستان در مورد مسائل مشترک

–              مطالعه و بازشناسی تاریخ معاصر افغانستان

–              افغانستان و اسلام سیاسی

–              مطالعه چگونگی تحقق صلح و ثبات پایدار در افغانستان

–              افغانستان و ضرورت بازشناسی جریان‌های روشنفکری

–              افغانستان و جریان‌های فکری و اجتماعی زنان

–              مطالعه و بازشناسی جنبش‌های زنان افغانستان

–              مطالعه و بازشناسی گفتمان‌ها و ایدئولوژی‌های رقیب در افغانستان

–              مطالعه و بازشناسی جریان‌های سیاسی در افغانستان

–              مطالعه و بازشناسی مسائل افغانستان

–              مطالعه عوامل شکست ملت-دولت سازی در افغانستان

–              مطالعه فرصت‌ها و تهدیدهای مهاجرت

–              آسیب‌شناسی جامعه مهاجر و بویژه نخبگان افغانستانی

–              انعکاس مسائل و مشکلات و فرصت‌های مهاجران در ایران

–              چرایی شکل‌گیری گروه‌های افراطی و رادیکال در افغانستان

–              شبکه‌سازی و ایجاد پل ارتباطی از طریق ایجاد صفحات مجازی

–              انجام پروژه‌های کاربردی

–              شناسایی پتانسیل‌های نخبگان و تحصیل‌کردگان افغانستانی و معرفی آن به جامعه ایران و افغانستان وجامعه بین‌المللی در جهت افزایش تعاملات و برطرف کردن چالش‌های موجود و تقویت فرصت‌های موجود در ایران

–              ایجاد یک گفتمان سازنده ازطریق قدرت نرم متخصصین

–              تشکیل گروه‌های تحقیقاتی در زمینه‌های تاریخ (باستان و معاصر)، ادبیات و هنر، اجتماع و فرهنگ، مهاجرت و مهاجران

–              همکاری با اداره‌های مرتبط با پالیسی‌سازی و سیاست‌گذاری در مورد روابط بین فرهنگی دو کشور ایران و افغانستان و مسایل مشترک

–              برگزاری همایش‌ها و کنفرانس‌های مشترک

–              تولید متون تحقیقی در مورد افغانستان

–              ترجمه متون در زمینه‌ی افغانستان

–              افغانستان و فرار مغزها

–              ضرورت مطالعه و بررسی شکل‌گیری گروهای افراطی در افغانستان

مهم‌ترین برنامه‌های این گروه از این قرار است:

تولید متون تحقیقی براساس مشاهدات و بررسی‌های واقع گرایانه در زمینه‌ افغانستان و مسائل مشترک ایران و افغانستان می‌تواند مهمترین برنامه‌ی گروه علمی-تخصصی «مطالعات افغانستان» باشد تا بر اساس این تحقیقات هم شناخت دست اولی از افغانستان ایجاد شود و هم بتواند گامی باشد در راستای سیاست‌گذاری موثر و مفید از طریق همکاری با نهادهای مربوط علمی و اجرایی.

این اهداف از طریق تعریف پروژه‌های مشخص و دقیق پژوهشی، مسئله‌شناسی، همفکری و همکاری متقابل، ایجاد گروه‌های تحقیقاتی متمرکز، برگزاری همایش‌ها، کنفرانس‌ها و گفتگوهای مشترک با تخصیص بودجه و امکانات، قابلیت امکان بخشیدن دارند.

• شبکه‌سازی و ایجاد پل ارتباطی ازطریق ایجاد صفحات مجازی (اینستاگرام وغیره):

درجهت ارتباط با ۱- فارغ‌التحصیلان و دانشجویان و نخبگان افغانستانی و مهاجران در داخل ایران ۲- ارتباط با سازمان‌ها و نهادهای تخصصی و علمی ایرانی در داخل ایران ۳- ارتباط با جامعه بین‌المللی و نخبگان افغانستانی در افغانستان و کشورهای ثالث

•  انجام پروژه‌های کاربردی: (این قسمت متمرکز با زیرگروه مهاجرت بین‌الملل و تاکید روی مهاجران افغانستانی در ایران بیان شده است)

۱- شناسایی نخبگان و تحصیل‌کردگان افغانستانی مقیم و غیرمقیم (غیرمقیم: کسانی که در موج جدید مهاجرت در اثر قدرت‌گیری دوباره طالبان از افغانستان به ایران آمده‌اند، و استفاده از این پتانسیل‌ها برای جامعه تحصیل‌کردگان مهاجر و همچنین برای جامعه ایران در جهت افزایش تعاملات مثبت بین ایران و افغانستان و همچنین جلوگیری از پیامدهای روحی روانی برای این قشر ۲- انجام پروژه‌های آموزشی و ایجاد اشتغال، با توجه به نیاز گروه هدف (به عنوان مثال پروژه‌هایی را می‌توان با هماهنگی با اداره کل اتباع مهاجرین خارجی ایران دریافت کرد. دفتر UNHCR هم یکی دیگر از گزینه‌ها در جهت دریافت پروژه‌های اجرایی است.) ۳- پرداختن به مسائل مهاجران دریک رویکرد کلان تر ۴- ایجاد تفاهم‌نامه‌هایی با دانشگاه علامه طباطبائی و یا سایر دانشگاه‌ها برای ایجاد فرصت‌های آموزشی و تدریس به کسانی که سابقه، علم، پتانسیل و انگیزه بالا برای این کار دارند.

• شناسایی پتانسیل‌های نخبگان و تحصیل‌کردگان افغانستانی و معرفی آن به جامعه ایران و افغانستان درجهت افزایش تعاملات و برطرف کردن چالش‌های موجود و تقویت فرصت‌های موجود در ایران:

یکی از مشکلاتی که قشر تحصیل‌کرده در ایران به دلیل محدودیت‌ها و شرایط اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی دارد این است که مورد شناسایی قرار نگرفته‌اند واین مسئله تاثیرات و پیامدهایی را روی این قشر داشته است. این افراد به فضایی برای ابزار وجود و ارائه و اثبات توانایی‌های خود نیاز دارند.

• ایجاد یک گفتمان سازنده از طریق قدرت نرم:

از آنجا که پژوهش‌ها نشان می‌دهد یکی از مشکلات موجود در جامعه مهاجر افغانستان، ارتباط اندک آنها با مسئولان و صاحب‌نظران در ایران است که اینکه تعامل و گفتگوی مشترک و کافی میان این دو گروه صورت نگرفته است. از این رو نیاز است که متخصصان افغانستانی با متخصصان و جامعه ایران در مورد چالش‌ها و مشکلات و همچنین فرصت‌های موجود به صورت مشترک صحبت کنند تا درک بهتر و مشترکی از مسائل بوجود آید. ما نیاز داریم که به همدیگرگوش دهیم و حرف‌های همدیگر را بشنویم. همچنین این گفتمان به صورت تخصصی و قوی از طرف خود جامعه مهاجران اتفاق نیفتاده و این نیاز است که خود نیروهای متخصص مهاجر بازیگر موثر در این تغییر رویکرد (منفی به مثبت) در ایران باشند.

• آسیب‌شناسی جامعه مهاجردرایران:

جامعه مهاجر در ایران با برخی آسیب‌های جدی مواجه هستند که حتما نیاز به توجه و کار علمی و عملی دارد. در حال حاضر به طور همزمان گروه‌های مختلفی در زمینه موضوع مهاجران درحال شکل گرفتن است، گروه «مطالعات افغانستان» می‌تواند فضایی برای همکاری با این گروه‌ها باشد و یک چتر کلانی از همکاری را ایجاد کند.

•  انعکاس مسائل و مشکلات و فرصت‌های مهاجران در ایران:

۱- انعکاس برخی مشکلات جاری ۲- پرداختن به برخی مشکلات و محدودیت‌های ریشه‌ای و معرفی فرصت‌ها. تشکیل میزهای گفت‌وگو در جهت انعکاس از دید یک مهاجر و با رویکرد تخصصی. ایجاد تعامل بین کارگزار (مهاجر افغانستانی) و ساختار (نهادها و سازمان‌های دولتی در امور مهاجرین در ایران).