گروه علمی-تخصصی آینده‌پژوهی فرهنگ و ارتباطات و جامعه (افواج) در سال ۱۳۹۴ فعالیت خود را ذیل انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات آغاز کرد. آغاز فعالیت رسمی گروه در روز ۱۰ اسفند ۱۳۹۴، همزمان با روز جهانی آینده بود.
اعضای شورای مدیریت این گروه بدین شرح هستند:
۱- دکتر محمد مهدی مولایی (مدیر گروه)
دکترای علوم ارتباطات دانشگاه تهران
مدیر گروه تحقیقاتی آینده‌بان
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی
۲- دکتر مصطفي حسينی گلكار
دکترای آینده‌پژوهی دانشگاه تهران
عضو هیات علمی پژوهشکده آینده‌پژوهی در سلامت
۳- دکتر سعید قاسمی زاده
دکترای آینده‌پژوهی دانشگاه تهران
عضو هیات علمی مركز پژوهش‌های توسعه و آينده‌نگری
۴- حامد طالبیان
دانشجوی دکترای روابط بین‌الملل دانشگاه خوارزمی
عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات
۵- فریما قراری (دبیر گروه)
کارشناس ارشد علوم اجتماعی
برنامه و اهداف عملیاتی این گروه به شرح زیر است:
آینده‌پژوهی به عنوان رشته‌ای جدیدالتأسیس در ایران، در سال‌های گذشته همواره با سوء تفاهم‌ها و نظرات ضد و نقیض روبرو بوده است. از طرفی هستند کسانی که کار آینده‌پژوهی را به پیش‌گویی تعبیر می‌کنند و آن را غیرعلمی تلقی می‌کنند. بخش زیادی از انرژی و زمان بسیاری از علاقه‌مندان و فعالان این حوزه، در بحث‌ها و جلسات علمی با دانش‌آموختگان حوزه‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی صرف توضیح این نکته ساده می‌شود که آینده‌پژوهی، پژوهش و تولید تصویر ساختارمند و خلاق آینده‌های جایگزین و کسب آمادگی برای رویارویی با هریک از این امکان‌هاست.
از طرف دیگر، بسیاری از دانش‌آموختگان علوم مدیریت، با طرح مباحث آینده‌پژوهی در ذیل این رشته، آن را در عمل به حوزه‌ای فرعی از مدیریت استراتژیک تقلیل داده‌اند. این در حالی است که به باور ما آینده‌پژوهی بیش از آن که حوزه‌ای بین‌رشته‌ای باشد، حوزه‌ای فرارشته‌ای است که نیازمند مشارکت همه دپارتمان‌ها از علوم اجتماعی تا اقتصاد و مهندسی است. همان‌گونه که تاریخ موضوع مطالعه زمینه‌مند در همه حوزه‌های علوم انسانی است، آینده‌پژوهی نیز با تمرکز بر قابلیت‌ها، فرصت‌ها و امکان‌های آینده به باور ما باید شأنی همچون تاریخ و فراتر از آن پیدا کند.
علاوه بر این، ما به این نکته در معرفت‌شناسی انتقادی آینده‌پژوهی اعتقاد داریم که هدف آینده‌پژوهی نه یافتن راه‌های بهتر برای پیش‌بینی آینده‌ها که توجه به این نکته است که وقوع یک آینده خاص، به معنای منتفی شدن سایر امکان‌های وقوع در زمان حال است. به بیان ساده، حال است که توسط تاریخ و گذشته برساخته می‌شود و آینده را شکل می‌دهد. به بیان دیگر، هدف آینده‌پژوهی از این منظر نه پیش‌بینی آینده‌ها که توجه به دلایل وقوع واقعیت در زمان حال است که رویدادهای بعدی آینده را رقم می‌زند. بنابراین، هدف آینده‌پژوهی انتقادی توجه به شرایط برساخته شدن واقعیت در زمان حال از طریق زبان و قدرت است. در این رویکرد پروبلماتیک کردن نحوه برساخت واقعیت در زمان حال کانون اصلی آینده‌پژوهی است و افشای برساختگی زمان حال به خودی خود امری رهایی‌بخش برای آینده محسوب می‌شود.
همان‌گونه که مقدمه فوق نشان می‌دهد آینده‌پژوهی همچون تاریخ چتری متدولوژیک و نظری برای همه مطالعاتی است که معطوف به آینده انجام می‌شوند و دست کم چهار پارادایم پوزیتویسیتی، فرهنگی-تفسیری، انتقادی و اقدامپژوهی را می‌توان نام برد که همراه با نظریه‌های سازگار به لحاظ روش‌شناختی در حوزه‌های مختلف علمی، از علوم اجتماعی گرفته تا اقتصاد و مدیریت و زبان‌شناسی، می‌توان پاسخ پرسش‌های مختلف ما درباره آینده را به صورت سازمان‌مند تدارک ببینند و زمینه لازم برای مطالعات مختلف در این حوزه را تدارک ببینند. با این وجود به نظر می‌رسد که فرارشته آینده‌پژوهی در ایران با وجود تلاش‌های مختلف صورت گرفته بیشتر در حوزه فناوری‌های آینده و مدیریت استراتژیک و بیشتر با استفاده از متدولوژی‌های پوزیتویستی و تاحدی تفسیری انجام گرفته است. در تشکیل این گروه، همچون هر نوع فعالیت علمی دیگری، امیدواریم علاوه بر مرور تجربیات انجام گرفته، از طریق قالب‌های زیر زمینه گفت‌وگوی هدف‌مند در این زمینه را با مشارکت همه اصحاب حل و عقد تا رسیدن به اجماعی حداقلی درباره این موضوع تدارک ببنیم. بر همین اساس، برگزاری رویدادهای زیر در دستور کار گروه قرار داد:
۱. برگزاری سخنرانی‌ها، نشستها، همایش‌ها و برنامه‌های علمی مستمر مرتبط با آینده‌پژوهی به منظور ایجاد همگرایی و گفتوگو در میان متخصصان و فعالان این حوزه
-سازماندهی رویدادهای مرتبط با آینده پژوهی در سطح ملی و بین‌المللی
– برگزاری نشست‌های تخصصی با رویکرد ارائه پژوهش‌ها و تجربیات آینده‌پژوهانه
۲. شبکه‌سازی و برقراری ارتباط با افراد و گروه‌های علمی و تخصصی دیگر در حوزه آینده‌پژوهی
۳. همکاری با دیگر سازما‌ن‌ها، انجمن‌های علمی، مراکز دانشگاهی و پژوهشی و سازمان‌های مختلف دولتی و خصوصی به منظور هم‌افزایی فعالیت‌ها و رویکردها بهخصوص در حوزه رویدادها و برنامه‌های علمی
۴. ارائه مشاوره به سایر گروه‌های انجمن مطالعات فرهنگی و ارتباطات در برنامهها و رویدادهایی علمی مرتبط
فعالیتهای انجام شده گروه تخصصی آینده‌پژوهی فرهنگ و ارتباطات و جامعه (افواج) در انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات به‌شرح زیر بوده است:
برگزاری نشست‌های تخصصی:
۱- نشست آغاز فعالیت گروه و گرامی داشت روز جهانی آینده، اسفند ۱۳۹۴
سخنرانان: بایزید مردوخی، هادی خانیکی و حامد طالبیان
۲- نشست ظرفیت‌های افکارسنجی برای آینده‌پژوهی انتخابات، اسفند ۱۳۹۴
سخنرانان: محمد آقاسی و عباس عبدی
۳- نشست تاملی در ایده‌های آینده‌نگرانه تافلر، تیر ۱۳۹۵
سحنرانان: شهیندخت خوارزمی و هادی خانیکی
۴- نمایش فیلم مستند «تاریخ صدور» و گفت‌وگوی جمعی درباره آینده تحولات نسلی در ایران، بهمن ۱۳۹۷
با حضور مجید عزیزی (کارگردان فیلم)
۵- نشست ارائه گزارش آینده‌پژوهی ایران ۱۳۹۷ و پنل کاربرد یافته‌های آینده‌پژوهانه در سیاست‌گذاری، اسفند ۱۳۹۷
سحنرانان: محمد مهدی مولایی، حامد طالبیان و هادی خانیکی
۶- نشست سنجش افکار عمومی از طریق تحلیل کلان داده (با همکاری انجمن علمی علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی و کرسی ارتباطات علم و فناوری یونسکو)، ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۰
سحنرانان: هادی خانیکی و مسعود اسدپور
مشارکت در رویدادهای علمی:
۱- پژوهش ملی آینده‌پژوهی ایران ۱۳۹۶
زمستان ۱۳۹۵ و بهار ۱۳۹۶
۲- پژوهش ملی آینده‌پژوهی ایران ۱۳۹۷
زمستان ۱۳۹۶ و بهار ۱۳۹۷
۳- سومین جایزه روز جهانی آینده
زمستان ۱۳۹۹ تا زمستان ۱۴۰۰
