گروه سیاست‌گذاری فرهنگی انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات جلسه نقد کتاب «جامعه‌شناسی فوتبال» به تالیف دکتر رضا شجیع با حضور خانم دکتر کیاسی مدرس دانشگاه، اقای دکتر حسین حجت پناه مدرس دانشگاه، آقای امیر حاج رضایی پیشکسوت و کارشناس فوتبال، اقای احسان محمدی نویسنده و فعال اجتماعی و آقای داروین صبوری جامعه شناس فوتبال در تاریخ 27 شهریور 1396 ساعت 13 تا 15 در سالن انجمن جامعه‌شناسی برگزار کرد.
ابتدا دکتر کیاسی سخنان خود را با توضیح جامعه شناسی و ارتباط آن با ساختارهای اجتماعی آغاز کردند: جامعه شناسی علم زندگی گروهی و پیش بینی رفتارهای اجتماعی است. در این میان ورزش دارای پیوندی اندام وار با مجموعه نهادها و ساختارهای اجتماعی است .پیشرفت و ترقی ورزش به داده ها و عوامل اجتماعی حاکم بر جامعه وابسته است. از این روی جامعه شناسی ورزش حوزه ای کاملا تجربی است و به مطالعه ارزش های جاری در ورزش می پردازد. کتاب فوق با توجه به این مهم به بازتاب های اجتماعی ناشی از ورزش فوتبال می پردازد و با بهره گیری از نظرات جامعه شناسان کارکردهای مثبت و منفی این حرکت اجتماعی را در مقابل دیگر نهادها و ساختارهای اجتماعی بر می شمارد. نویسنده با به کارگیری اصطلاحاتی نظیر “هویت های فرو ملی” “حاکمیت دارونیسم سیاسی” و “والایش پا” به ارزش های حاکم بر جامعه فوتبال اشاره دارد. در نهایت به زعم نویسنده فوتبال حرفه ای با فرهنگی متفاوت از یک ورزش همگانی و با حاشیه سازی های فراوان جایگاه خود را در بین تماشاچیان پیدا نموده است.
سپس آقای احسان محمدی ادامه دادند که به دلیل فقدان یا کمبود کتاب های مرجع در زمینه فوتبال، انتشار کتاب جامعه شناسی فوتبال آقای دکتر شجیع را یک گام خوب و رو به جلو تلقی می کنم. این کتاب می تواند برای ورزشی نویسان و حتی مدیران حوزه فوتبال از این منظر مفید باشد که اندکی از «خبر» فاصله بگیریم و به «تحلیل» ورود کنیم. امری که امروز در هیاهوی حاشیه های یکی دو روزه، کم فایده و پرهزینه مغفول مانده است.
دکتر شجیع کوشیده است تا فوتبال را از منظر سیاست، فلسفه، دین، اخلاق و جامعه شناسی مورد بررسی قرار دهد و طبعاً نباید انتظار داشت که به تمام زاویای این موضوعات که هر کدام خود یک اقیانوس هستند صرفاً در یک کتاب پرداخته شود. کتاب حاوی نکات بسیار مفید و آموزنده ای است که خواننده آن فارغ از اینکه به فوتبال علاقمند باشد یا نه، می تواند از زاویه ای متفاوت به این پدیده شگفت انگیز نگاه کند. پدیده ای که برخی آن را تنها دین ساخته شده هزاره سوم می دانند.
دکتر حجت پناه نیز اضافه کردند که از نکات مثبت این کتاب اینست که با این عنوان تابحال کتابی نداشته ایم و این کتاب ساختار شکن است و تقدم دارد. این کتاب وجوهاتی از فوتبال را به درستی به تصویر کشیده است و شاید تمام جنبه ها را بررسی نکرده ولی همانقدر که بعضی از انها را مطرح ساخته قابل تقدیر است.
از کتاب جامعه شناسی فوتبال ما انتظار داریم که شوق خواندن را در ما زنده کند و ایجاد حساسیت و علاقه کند. قلم کتاب روان است و ذهن را خسته نمی کند. ولی نکات منفی را نیز داراست و آن اینکه عنوان کتاب رویکرد و نظریه است اما خیلی سطحی به نظریه ها پرداخت شده بدون دسته بندی و نگاه انتقادی.و خیلی محافظه کارانه به نوشتن دست زده انددر صفحه 81 کتاب و بعد از اتمام مباحث نظری که دسته بندی هم نشده ، ایشان تولید سوال کرده اند. مثال ها نیز بومی هستند. تاریخ ها و مسائلی از لحاظ ویراستاری قابل نقد است.
نکته اصلی این کتاب که مرا به یاد جامعه شناسی خانواده دکتر ساروخانی می اندازد اینست که از یک برش سطحی به نظریه و وجوهات مختلف موضوع نگاه شده است. این سبک دیگر امروز ایجاد مشکل می کند. رویکرد تحلیلی در این کتاب انتخاب نشده و نمی توان از سابجکت به تایتل رسید. کار می توانست توصیفی و تحلیلی باشد که اینکار صورت نگرفته. از فوتبال به فرهنگ و سیاست و مذهب اشاره می شود ولی تقدم و تاخری ندارد.
داروین صبوری، به عنوان آخرین سخنران نشست، بحث خود را با ردگیری آسیب شناسی کتب دانشگاهی در ایران و خصلت بازارگونه ی این روزهای فضای آکادمیک شروع کرد.
این جامعه شناس ورزش، با اشاره به انبوه کتب چاپ شده در حیات دانشگاهی ایران و استفاده از خلا به وجود آمده در عدم نظارت های علمی، از چند نمونه آثار جامعه شناسی ورزش نام برد که توسط نویسندگانی خارج از فهم این رشته، به چاپ رسیده است.
صبوری، عدم اشراف متدولوژیک بسیاری از این نویسندگان را عامل خطاهای معرفتی برشمرد و نقش انجمن های علمی، نشرهای دانشگاهی و نهادهای نظارتی اینچنینی را، نقشی اخته و شریک جرم نامید.
او در نقد کتاب جامعه شناسی فوتبال، نوشته ی دکتر شجیع، اشاره به نکات مثبت کتاب، که دیگر منتقدان نیز بر آن صحه گذاشتند، نمود و در یک جمع بندی کلی، کتاب مذکور را نیز فاقد رویکردی تحلیلی و آگاهی متدولوژیک نامید.
سخنرانی ایشان، بیشترین بازخورد و گفت و گو را در پایان جلسه به خود اختصاص داد و هر کدام از طرفین، به تشریح موضع خود پرداختند.
این نشست پس از پرسش و پاسخ زیاد در ساعت 15 به پایان رسید.
