دولت، ملت و رسانه زبان پرخاشگرانه دارند

رسانه می تواند جای خالی دولت را پر کند

به گزارش شفقنا رسانه، محمدمهدی فرقانی با اشاره به مهم و گسترده بودن بحث دولت، ملت و رسانه گفت: بحثم را با جمله رئیس جمهور آمریکا توماس جفرسون شروع می‌کنم. جفرسون می‌گفت اگر قرار باشد بین جامعه بی‌دولت و جامعه بدون مطبوعات یکی را انتخاب کنم، جامعه بی‌دولت را برمی‌گزینم چرا که رسانه و مطبوعات می‌تواند جای خالی دولت را پر کند ولی حالت عکس آن ممکن نیست و دولت نمی‌تواند جای خالی رسانه و مطبوعات را پر کند.

رسانه‌ها یکی از ارکان جدائی‌ناپذیر توسعه

فرقانی ادامه داد: ما با مثلث دولت، ملت و رسانه مواجه هستیم که اگر در حالت تعادل باشند و به موازات هم حرکت کنند، می‌توانند مسیر توسعه را هموار کنند ولی نقص هر یک باعث نقص در کلیت این سه‌گانه خواهد شد. رسانه‌ها نهادهای تمدنی مدرن و یکی از ارکان جدائی‌ناپذیر پیشرفت و توسعه دولت – ملت ها هستند. نه رسانه‌ها به تنهایی می‌توانند جامعه را به سعادت رهنمون کنند و نه می‌توان قبول کرد که جامعه بدون رسانه جامعه مطلوبی است.

رسانه صدای ملت و جامعه مدنی است

به گزارش شفقنا رسانه، عضو هیئت علمی دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی اظهار کرد: دولت وظایف و مسئولیت‌هایی دارد که بدون حضور، همراهی و نقد و نظر از طرف رسانه‌ها کار به جائی نمی‌برد؛ از طرف دیگر ملت نیز از طریق رسانه‌ها نمایندگی می‌شود. رسانه، صدای ملت و جامعه‌ی مدنی است و به نوعی ملت هم به رسانه نیاز دارد تا مسیر توسعه را طی کند. اگر یکی از کارویژه‌های دولت را خشونت‌زدایی از جامعه بدانیم بدون شک این رسانه‌ها هستند که می‌توانند این کار را پیش ببرند البته به شرطی که خود رسانه‌ها هم توسعه‌یافته باشند.

خاستگاه رسانه در ایران مردمی نبوده است

فرقانی با اشاره به تاریخچه آغاز کار مطبوعات در ایران گفت: خاستگاه رسانه‌ها در ایران مردمی نبوده و نطفه‌ی آن در دربار قاجار بسته شده است و آن طور که در اولین شماره از اولین نشریه نوشته‌اند، هدف از انتشار آنها نیز تربیت مردم بوده است. عده‌ای معتقدند منظور از تربیت این بوده که دربار می‌خواسته مردم را بر اساس اهداف خود تربیت کند و یکی از راه‌های تربیت هم رسانه بوده است، اما می‌توان متصور بود که شاید منظور از تربیت آشنایی مردم با جلوه‌های نوین تمدنی بوده باشد.

دولتی‌ترین رسانه هم به دنبال مردمی بودن است

او ادامه داد: مطبوعات و رسانه‌ها گرایش‌های مردمی و اجتماعی دارند و حتی دولتی‌ترین رسانه‌ها نیز درصدد این هستند که خود را مردمی نشان دهند. رسانه‌ها بدون افکار عمومی و مردم شأن نزولی ندارند. اما تردیدی نیست که خاستگاه مطبوعات در ایران به نوعی تولد مطبوعات غیردولتی را نیز با مشکل مواجه کرد. به عنوان مثال سال 1381 قانون تأسیس خبرگزاری‌های دولتی تدوین می‌شود ولی اگر اکنون خبرگزاری‌های موجود در ایران را بررسی کنیم، متوجه می‌شویم همه آنها به نوعی خاستگاه دولتی دارند. بنابراین خاستگاه اصلی مطبوعات در ایران فضایی به وجود آورد که مطبوعات غیردولتی و شکل‌گیری آنها با چالش‌هایی مواجه شود.

مطبوعات غیردولتی حلقه مفقوده جامعه ایران

به گزارش شفقنا رسانه، فرقانی تأکید کرد: در عصر مشروطه هم مطبوعات انتقادی و غیر دولتی آنهایی بودند که در تبعید و در خارج از کشور چاپ می‌شدند. بنابراین این حلقه مفقوده بر دوش جامعه ایران سنگینی می‌کند و فرهنگی را شکل داده است که اساساً نگاه به رسانه نگاه تبلیغاتی شده است. یعنی ساختار قدرت معتقد بوده است که رسانه باید ابزار تبلیغات باشد.

کثرت گرایی، آزادی و استقلال رسانه‌های ما

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: در عرف جهانی شاهد این هستیم که رسانه‌های غیردولتی و مردمی تقویت و تکثیر می‌شوند. در یونسکو هم این بحث مطرح است که تلاش دولت‌ها باید در راستای کمک به ایجاد مطبوعات آزاد، کثرت گرا و مستقل باشد. اما در 180 سال عمر مطبوعات ما استقلال، آزادی و کثرت گرایی کجا قرار داشته و دارد؟ ما امروزه ده‌ها رادیو، تلویزیون و روزنامه داریم ولی آیا تنوع و تکثر دارند؟ آیا صداهای مختلف و متفاوت را بازتاب می‌دهند؟ آیا اندیشه‌های مختلف بازتاب داده می‌شود؟ آیا رسانه‌های ما استقلال کافی دارند تا در جست‌وجوی حقیقت باشند؟ به نظر من پاسخ منفی است و در چنین شرایطی نمی‌توان انتظار داشت که رسانه نقش تنظیم کنندگی بین دولت و ملت را ایفا کند.

خشونت‌زدایی از عرصه سیاست کارویژه رسانه

فرقانی گفت: یکی از مهمترین کارکردهای رسانه خشونت‌زدایی از عرصه سیاست است، یعنی زبان رسانه باید دستخوش تحول شود. البته زبان دولتمردان ما با جامعه نیز باید تغییر کند و حتی زبان مردم نیز باید دستخوش دگرگونی شود. هر سه این ها زبان پرخاشگرانه و طلبکارانه دارند و زبان آنها تفاهمی نیست. اگر مهمترین کارویژه توسعه را ایجاد تفاهم اجتماعی بدانیم بدون تردید این امر از طریق حرف زدن و منطق قوی حاصل می‌شود نه با صدای بلند. ما زبان تفاهمی به کار نمی‌بریم و برای همین خشونت کلامی خشونت رفتاری در پی آورده است. روزانه شاهد نقض اصول اخلاقی و سیل تهمت‌ها و افتراها در رسانه‌ها هستیم و کسی هم پاسخگو نیست.

رسانه‌ها خشونت کلامی را انعکاس ندهند

فرقانی در پایان اظهار کرد: هرچند رسانه‌های ما دولتی هستند و نمی‌توان به آنها توصیه کرد ولی یکی از توصیه‌ها این است که این قدر خشونت را بازتاب ندهید و حتی کسانی که خشونت کلامی دارند را در رسانه ها انعکاس ندهید و سعی کنید افرادی را نشان دهید که زبان تفاهمی دارند.

ملت آگاه، دولت مستقل و رسانه های آزاد و متکثر

فرقانی تصریح کرد: ما نیازمند ملت آگاه، دولت مستقل و رسانه‌های آزاد و متکثر هستیم. ملتی مقتدر است که آگاه باشد و طبیعتاً کار دولت هم با یک ملت آگاه راحت‌تر است. از طرف دیگر کار رسانه‌ها یعنی اطلاع رسانی، نقد و نظارت نیز راحت‌تر انجام می‌شود. اما پیش‌شرط‌های این وضعیت برخورداری از یک نظام حقوق رسانه‌ای پیشرفته است که حق آزادی رسانه‌ها و حق دسترسی مردم به اطلاعات را به رسمیت بشناسد. از طرف دیگر نگاه دولتی به رسانه‌ها و بازتاب صداهای رسمی از طرف روزنامه‌نگاران نیز تصحیح شود و دولت باید درک کند که رسانه ابزار تبلیغات نیست بلکه ابزار نقد است. رسانه ابزار ارتباط و رابطه دولت و ملت است که باید صدای هر یک را به دیگری برساند.

فضای آزاد روزنامه نگاری و ساختار حقوقی پیشرفته

فرقانی در پایان گفت: برای تحقق وضعیت ترسیم شده نیازمند فضای آزاد و مطلوب روزنامه نگاری هستیم و این نیازمند ساختار حقوقی پیشرفته است. ساختار مطبوعاتی ما باید به سمت ساختار حرفه ای نزدیک شود تا به مرزهای حقیقت برسد و مستلزم این است که رسانه باید نهاد نظارتی شناخته شود که وظیفه نقد دولت و ملت را دارد و باید صدای آنها را به یکدیگر برساند.

نشست «دولت، ملت و رسانه» از نشست‌های تخصصی دومین روز از اولین همایش «بررسی نظری و عملی روابط دولت و ملت: گذشته، حال و آینده» بود که عصر چهارشنبه در دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد. در این نشست محمدمهدی فرقانی، هادی خانیکی، و محمدجواد غلامرضا کاشی اعضای هیئت علمی دانشگاه علامه‌طباطبایی و محمدامین قانعی راد رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران به سخنرانی پرداختند.

{منبع}