کتاب جدید دکتر پاینده، استاد نظریه و نقد ادبی دانشگاه علامه طباطبایی، با عنوان «نظریه و نقد ادبی: درسنامه‌ای میان‌رشته‌ای» از سوی انتشارات سمت منتشر شد. کتاب «نظریه و نقد ادبی: درسنامه‌ای میان‌رشته‌ای» در دو جلد (۱۱۰۰ صفحه) به معرفی جدیدترین رویکردهای نقد ادبی اختصاص دارد و شامل نمونههای عملی از کاربرد این نظریه‌ها در نقد ادبیات فارسی (شعر و نثر کهن و معاصر) و متون فرهنگی (فیلم، عکس، تصاویر دیجیتال در فضای مجازی، سریال تلویزیونی و …) است. برخی از رویکردهای نقادانه معرفی‌شده در این کتاب عبارت‌اند از: ساختارگرایی، روایت‌شناسی، نقد لاکانی، نشانه‌شناسی (رویکردهای سوسور، پِرسْ و بارت)، روانکاوی، مطالعات زنان، تاریخ‌گرایی نوین، پسامدرنیسم، مطالعات فرهنگی، فرمالیسم، نظریه دریافت و …
در کشور ما معمولاً معنای درست و دقیقی از «نقد» مستفاد نمی‌شود. دست‌اندرکاران فعالیت‌های ادبی غالباً بین «مرور و معرفی» (ریویو)، «تحلیل» و «نقد» تمایز نمی‌گذارند و هر نوع نوشتاری را که نویسنده در آن نظری راجع به متنی ادبی اظهار کرده باشد، به غلط مصداق «نقد» می‌پندارند. فقط از راه شناساندن نظریه‌های علمی نقد ادبی و نحوه کاربرد عملی آن‌هاست که می‌توان به این برداشت‌ها و توقعات نادرست پایان داد. کتاب حاضر با همین هدف، مجموعه‌ای از پرکاربردترین نظریه‌های نقادانه را به پژوهشگران این حوزه می‌شناساند. این نظریه‌ها عبارت‌اند از: فرمالیسم (نقد نو)، روانکاوی، ساختارگرایی، روایت‌شناسی، نقد اسطوره‌ای‌ــ‌کهن‌الگویی، تاریخ‌گرایی نوین، نقد لاکانی، مطالعات زنان، نشانه‌شناسی شعر (رویکرد ریفاتر)، پسامدرنیسم، مطالعات فرهنگی، نشانه‌شناسی (رویکرد سوسور، پِرْس و بارت)، نظریه دریافت و نقد واکنش خواننده. هر یک از فصل‌ها چارچوب ثابتی به شرح زیر دارد:
- ملاحظات کلی درباره نظریه همان فصل
- اصول و مفروضات بنیادین آن نظریه
- روش‌شناسی نقد با آن نظریه
- متونی که برای نقد شدن با آن نظریه مناسب‌ترند
- پرسش‌هایی که منتقدانِ پیرو آن نظریه می‌خواهند پاسخ دهند
- مزیّت‌ها و محدودیت‌های آن نظریه
- رهنمودهایی درباره‌ی نگارش نقد با آن نظریه
- نمونه‌هایی از نقد عملی بر اساس آن نظریه
- مرور نمونههای نقد
- اصطلاحات کلیدی آن نظریه
نقد ادبی در این کتاب با رویکردی میان‌رشته‌ای به مخاطب معرفی شده و لذا نویسنده کوشیده است تا هم در شیوه طرح مباحث و هم در نمونههای نقد عملی، کتاب حاضر بتواند نیازهای دانشجویان در رشته‌های مختلف ادبیات و علوم انسانی را پاسخ دهد. به همین دلیل، در این کتاب علاوه بر کاربرد نقد در حوزه مطالعات ادبی، مباحثی درباره معماری، تحلیل عکس، تحلیل تصاویر فضای مجازی، نقاشی، فیلم سینمایی، سریال تلویزیونی و غیره مطرح شده‌اند.
