دولت بزرگ، جامعه ضعیف
به مناسبت روز جهانی سمن‌ها
✍ علی ربیعی (عضو هیات مدیره انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات)
هشتم اسفندماه، روز جهانی سازمانهای مردم نهاد است. هرچند در جوامع کهن سنت‌های قوی به خصوص با آموزه‌های دینی در این خصوص وجود داشته، اما سمن‌ها در اشکال مختلف و نوین، تبدیل به یک ضرورت برای زندگی در عصر جدید شده‌اند.
مردم برای زندگی اجتماعی، نیازمند مشارکت در گروهها، انجمن‌ها، سندیکاها، اتحادیه‌ها و اجتماعات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی متعدد هستند و بدین سان زندگی اجتماعی و مشارکت، در ابعاد مختلف، جزء لاینفک از حیات اجتماعی و پیوند دهنده حوزه خصوصی و حوزه دولت محسوب می‌شوند.
یکی از مشکلات بنیادین جامعه ایران، فربهی دولت است. این بیماری “بزرگی دولت” با قطورتر شدن لوله‌های نفت، همواره مزمن‌تر شده است. بزرگ بودن دولت، به مرور حوزه عمومی را نحیف‌تر کرده و حتی حوزه‌های خصوصی را هم درنوردیده است.
مصاف جامعه مدنی و دولت یکی از خصوصیات ایران و جوامع شبیه به ایران است.
ضعیف بودن جامعه مدنی، ضعف بزرگ هر جامعه‌ای است. حوزه عمومی نحیف و فقدان میانجی‌های اجتماعی در ساحت‌های مختلف، فردگرایی منفی و بی‌ثباتی اجتماعی را به دنبال خواهند داشت.
یکی از اصلاحات ساختاری که متاسفانه به رغم اینکه طی برنامه‌های متعدد توسعه به آن اشاره شده اما به دو علت رفتارهای توده‌ستایانه دولت و ناکارآمدی در اصلاحات محقق نمی‌شود، کوچک کردن دولت و اجازه تنفس دادن به حوزه‌های عمومی و خصوصی است.
تسهیل‌گری دولت، برداشتن نگاه امنیتی و گسترش نهادهای مردمی به نفع همگان است.
تجربه نشان می‌دهد نگاه همراه با سوءظن به عنوان یک زائده و مزاحم‌انگاری، عامل بازدارنده برای گسترش سمن‌ها بوده است. هرچه نهادهای میانجی قوی‌تر، جامعه بانشاط‌تر، باثبات‌تر و حمایت و اعتماد فزون‌تر می‌شود.
روز جهانی سازمانهای مردم نهاد را گرامی می‌داریم.
