نشست تخصصي «پساتوافق و جامعه» با حضور دکتر محمدامين قانعي‌راد، دکتر جعفر توفيقي، دكتر حميدرضا جلايي‌پور دکتر سيد جواد ميري و دکترحسين غريبي، 23 آبان 94 با همکاری انجمن جامعه‌شناسی ایران در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.
در ابتداي نشست دكتر حسين غريبي در سخناني با عنوان «نقش ارتباط علمي در اقتدار اجتماعي» با اشاره به اينکه 28 مدل در دنيا براي نشان دادن بحث قدرت ملي مطرح شده است اظهار کرد: براي اين مدل‌ها شاخص‌هايي در نظر گرفته شده و در مجموع 27 شاخص در بخش‌هاي متفاوت اجتماعي، سياسي، دفاعي، سرزميني، اقتصادي، فرهنگي و … براي قدرت ملي تعريف شده است. وي با بيان اينکه ما بايد به دنبال اين باشيم که يک راه «ارتباط علمي» پس از توافق با ساير کشورها پيدا کنيم، افزود: برداشتن تحريم‌ها باعث ارتباطات بين سازماني دانشگاه‌ها و پژوهشکده‌ها مي شود و فضاي جديد ارتباطی را به وجود مي‌آورد.
در ادامه اين نشست دكتر سيد جواد ميري، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با بيان اينکه برجام را مي‌توان به صورت امکان توسعه متوازن تعريف کرد، گفت: ما پس از اجرای برجام مي‌توانيم با توجه به جغرافياي فکري و سياسي ایران و با ايده توسعه با ديگر کشورها ارتباط برقرار کنيم. وی با طرح نمونه‌هایی از مسائلی که در گذشته در خصوص قومیت‌ها در ایران بروز کرده است، افزود: وقتي يک اتفاق در مرکز مي‌افتد همان اتفاق در شهرهاي حاشيه‌اي رنگ و بوي جهان شمولي‌اش کمتر مي‌شود و رنگ و بوي قومي، نژادي و مذهبي مي‌گيرد. ميري تاکيد کرد در مطالعه اقوام بايد نگاه سوژه به ابژه را کنار بگذاریم و نگاه سوژه به سوژه را جایگزین کنیم یعنی از منظر خود اقوام، خودشان را ببینیم.
در ادامه نشست «پساتوافق و جامعه» دکتر حميدرضا جلايي پور، عضو هيات علمي دانشگاه تهران، با بيان اينکه در تحريم‌ها، جامعه ايران در معرض تهديد بين‌المللي قرار گرفت و ذیل بند 7 شوراي امنيت قرار گرفت، افزود: پیشینۀ تاریخی نشان مي‌دهد کشوري که ذیل بند 7 شوراي امنيت قرار بگيرد، سرنوشت خوبي نخواهد داشت اما ايران توانست با عملکرد عقلاني از اين تهديد بين‌المللي خارج شود. وي با بيان اينکه جامعه ما با فرسايش سرمايه اجتماعي روبرو است، تصريح کرد: مطالعات نشان مي‌دهد ما در این مورد وضع مناسبي نداريم. اما چه بايد کرد؟ يکي از مهم‌ترين کارها آن است که جامعه بايد به روند توسعه برگردد تا آسيب‌هاي اجتماعي‌اش مهار شود. اين استاد دانشگاه نيروهاي موجود در جامعه را به دو دسته تقسيم کرد و گفت: دسته اول، دولت است که متشکل از نخبگان و افراد ميانه‌رو است که تمام تلاش خود را براي توسعه کشور انجام مي‌دهند. دسته دوم نيز نيروهاي موثر دیگر هستند که بخشي از قدرت در دست آنهاست همانند نهادهاي امنيتي، بخشي از سازمان‌هاي غيردولتي، رسانه‌ها و همچنين حوزه قضائي.
جلائي‌پور گفت: آنچه پس از توافق هسته‌اي در صحنه عمومي ديده مي‌شود آن است که بين دولت و دسته دوم براي توسعه ايران و تغييرات، چالشي شکل گرفته است. دسته اول دنبال توسعه همه‌جانبه و متوازن در سطح کشور هستند و به دنبال توسعه تک خطي نيستند اما در هر وجه توسعه، مقاومت صورت مي‌گيرد با اين حال تاکيد مي‌کنم و بايد بدانيم که توسعه پس از توافق و برجام، بحران اجتماعي و اقتصادي جامعه ايران را مرتفع مي‌کند.
جلايي‌پور تاکيد کرد: به نظر مي‌رسد دسته اول به دنبال گشايش سياسي و دسته دوم به دنبال کنترل سياسي است. برخي همچون صدا و سيما اعتقاد به کنترل سياسي دارند. ما بايد به جايي برسيم که به جاي اينکه فردي براي هيات علمي شدن، از نفوذ و رابطه استفاده کند، از طريق انتخاب شايسته‌سالارانه، عضو هيات علمي يک دانشگاه شود؛ يا اينکه نشريات از آزادي کافي براي بيان ديدگاه‌هاي خود برخوردار باشند که اين موارد، بخشي از توسعه فرهنگي است. توسعه فرهنگي به اين معناست که ما حقيقت‌جويي را بپذيريم.
در ادامه اين نشست، دکتر جعفر توفيقي، عضو هيات علمي دانشگاه تربيت مدرس، با بيان اينکه در خصوص برجام بايد واقع‌بينانه رفتار کنيم، افزود: برجام، گام اول است؛ ما قبل از برجام هم مي‌توانستيم خيلي کارها را انجام بدهيم اما برخي، تحريم‌ها را بهانه کردند و کارهايي را که مي‌شد انجام داد، انجام ندادند. براي همين معتقدم اينطور نباشد که بگوييم تمام نقطه ضعف‌هاي ما متعلق به دوران قبل از برجام بوده است. ما بعد از برجام نبايد دچار خوش‌خيالي شويم. وي با بيان اينکه برجام يک فرصت بالقوه است، تاکید ما بايد با برنامه‌ريزي مناسب، عقلانيت و مديريت منابع اين فرصت بالقوه را به عمل تبديل کنيم.
او با تاکيد بر اينکه برجام، نمونه عقلانيت و تدبير در حکمراني خوب است؛ افزود: اگر با کسي دشمني داشته باشيم مي‌توان با تدبير و به صورت عاقلانه دشمني کرد. ما بايد منافع خود را در نظر بگيريم مگر امروز همه کشورها با هم دوست و رفيق‌اند؟ همه کشورها براي تامين منافع خود، اگر فرصتي پيدا کنند از خود دفاع مي‌کنند اما تمام تلاش خود را مي‌کنند تا کشورشان را عاقلانه‌تر اداره کنند.
دکتر توفیقی ادامه داد: ما بايد زمينه را براي پذيرش دانشجويان خارج از کشور آماده کنيم. دانشگاه‌ها صندلي خالي بسياري دارند که مي‌تواند سرمايه بزرگي در جذب دانشجوي بين‌المللي باشد. وي افزود: مهم‌ترين چالش در کشور ما توسعه فناوری است. بجز بحث هسته‌اي که فرزندان ما با زحمت و هزينه زياد توانستند در دانشگاه‌ها به فناوری هسته‌اي دست پيدا کنند، در ديگر حوزه‌ها، مشکلات جدی داریم. امروز مي‌توان با هزينه کمتر به فناوری دست يافت اما نبايد بگوييم حال که توافق صورت گرفته است کشورهاي خارجي صنعت ما را بچرخانند؛ بايد دانش و فناوری را از خارجي‌ها بگيريم و در عين حال، از آنها آموزش ببينيم تا ايراني، خودش وارد عرصه صنعت شود.
رئيس انجمن جامعه‌شناسي ايران نيز در این نشست گفت: توافق هنوز نتوانسته است در جامعه اطمينان به آينده را ايجاد کند. دكتر قانعي‌راد با طرح اين سوال که چطور مي‌شود در فضاي پساتوافق، به توافق ملي نيز رسيد، گفت: متاسفانه پس از برجام، کنترل اجتماعي در برخي زمينه‌ها افزايش پيدا کرده است. وي با تاکيد بر اينکه پس از برجام انتظارات اجتماعي نیز افزايش يافته است و اکثر مردم برجام را به مثابه افزايش فرصت تلقي مي‌کنند و احتمال آنکه ما در اين زمينه با انفجار انتظارات روبرو شويم، وجود دارد. برای مثال، پس از برجام حرکت‌هايي صورت گرفت؛ کمپين خودرو تشکيل شد، زنان براي توسعه مشارکت‌هاي سياسي خود در جامعه تلاش مي‌کنند و تحرکات صنفي بين کارگران و معلمان به وجود آمده است. اين استاد دانشگاه با بيان اينکه پويايي امروزه در دانشگاه نهايتاً نوشتن مقاله محدود شده است، افزود: نوشتن مقاله حداکثر کاري است که در دانشگاه‌ها انجام مي‌شود و اين تنها کارکرد يک دانشگاه نيست و به همين علت است که آن حس اجتماعي را که بايد منتقل کند، انتقال نمي‌دهد. اين استاد دانشگاه با بيان اينکه بخش عظيمي از فارغ‌التحصيلان دانشگاه‌ها به دنبال پول‌سازي هستند، تصريح کرد: دانشجويان به دانشگاه به عنوان مکاني براي پول‌سازي نگاه مي‌کنند و از مسائل اجتماعي غفلت کرده‌اند. گفته مي‌شود رسانه‌ها به دنبال تربيت شهروند هستند؛ صدا و سیما با جلب اعتماد مخاطبان می‌تواند در اين زمینه نقش مهمي ایفا کند. قانعي‌راد همچنين تصريح کرد: ما در وضعیت تضعيف اخلاق اجتماعي هستيم. حتي يک اختلاف مالي يا يک تصادف کوچک در خيابان مقوله‌اي مي‌شود براي رخداد يک حادثه تراژيک. براي همين تاکيد مي‌کنم بايد کاري کرد به يک اجماع کلان دست يابيم و اين لازمه‌اش آن است که فکر کنيم چطور مي‌شود همه بتوانند به توافق کلي برسند. اگر پس از برجام، به يک گفت‌وگو و توافق اجتماعي نرسيم، جامعه قطعاً با چالش‌هايي مواجه مي‌شود.
