دومین همایش بررسی مسائل جامعه شناسی هنر ایران روز یکشنبه 31 اردیبشهت ماه با حضور جمعی از هنرمندان، پژوهشگران هنر و دانشجویان و اساتید جامعه شناسی هنر در تالار استاد جلیل شهناز خانه‌ی هنرمندان ایران برگزار شد. این همایش که با همکاری انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات و معاونت پژوهشی خانه هنرمندان ایران برگزار شد از ساعت ۱۰ تا ۱۸:۰۰ به طول انجامید. دکتر مجید سرسنگی (رئیس خانه هنرمندان) و دکتر علی رامین (مترجم و مولف) و دکتر اعظم راودراد (دبیر همایش) سخنرانان مراسم افتتاحیه این همایش بودند.
دکتر رامین در ابتدای سخنرانی خود راجع به مبحث جامعه‌شناسی هنر گفت: جامعه‌شناسی علمی کمیت‌گرا است که با واقعیت سروکار دارد و نه با تخیل و احساسات انسان.. این علم از یک‌سو در سطح مسائل خرد مطرح می‌شود؛ برای مثال در بررسی وضعیت هنرمندان در یک کشور و از سوی دیگر، در بررسی ساختارهای اجتماعی و سیاسی نسبت به هنر؛ برای مثال در بررسی این مساله که ژورنالیسم چه رابطه‌ای با هنر دارد و در این زمینه است که ما با تحقیقات کلان مواجه می‌شویم.
وی افزود: در دهه‌های اخیر اقدامات فراوانی در زمینه‌ی نظریه‌شناسی هنر صورت گرفته‌است اما این نکته را نباید نادیده گرفت که شاید ما هیچ گاه نتوانیم به بی‌طرفی ارزشی مطلق در جامعه‌شناسی برسیم، چرا که هر انسانی دارای ایدئولوژی مشخصی است. در ادامه‌ی مراسم، اعظم راودراد، دبیر علمی همایش، اظهار کرد: معمولا جامعه‌شناسان به صورت انتزاعی با هنر برخورد می کنند، چرا که خودشان هنرمند نیستند. کمبودی که همواره در کلاس های جامعه شناسی هنر نیز وجود دارد، این است که اطلاعات بسیار کمی راجع به واقعیت‌های هنری در این کلاس ها مطرح می شود. مساله ی بسیار‌مهم دیگر، تعامل جامعه‌شناسان و هنرمندان است، چرا که هنر دارای گستره‌ای وسیع است و جامعه‌شناس نمی‌تواند در زمینه های مختلف هنری کارآمد باشد.
پس از مراسم افتتاحیه و در بخش اول این همایش محمدرضا مریدی و علیرضا قاسم‌خان به ترتیب با مقالات «گفتمان‌های هنری ایران» و «تاثیر تکنولوژی بر زندگی اجتماعی و فرهنگی دریانوردان جنوب ایران» به ایراد سخنرانی پرداختند.
در بخش دوم همایش دکتر بهمن نامورمطلق استاد دانشگاه شهید‌بهشتی «درباره آستانه مهاجرت و وضعیت خانواده» صحبت کرد. پس از آن نوبت به دانشجویان دکتری پژوهش هنر رسید: فارس باقری به «بررسی خاستگاه و ساختار میدان تولید ادبی-نمایشنامه-در ادبیات نمایشی ایران آغاز عصر نوگرایی»پرداخت و میترا علوی‌طلب تحلیلی از آثار اکبر رادی با روش ساختگرایی تکوینی لوسین گلدمن ارائه داد.پس از آن شاهین مهاجر فیلم های آخرالزمانی هالیوود در دوران جنگ سرد را بررسی کرد و صفیه اثنی‌عشری دیگر سخنران این پنل سعی در ارائه خوانشی از فیلم سعادت آباد بر اساس تئوری تمایز بوردیو داشت. علیرضا نراقی آخرین سخنران این پنل بود که در مقاله مشترکش با دکتر مجید سرسنگی جامعه شهری ایران در ادبیات نمایشی دهه هشتاد را از دریچه جامعه‌شناسی هنر تحلیل کرد.
در بخش سوم همایش نیز مسعود کوثری به دستاورد سفری دوماهه به لبنان اشاره کرد.«گرافیتی در خاورمیانه؛ صداها در خیابان» عنوان سخنرانی این استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران بود. نادر امیری از دانشگاه رازی کرمانشاه با همان تیزبینی‌ها و نکته‌سنجی‌های پژوهشگران مطالعات فرهنگی از مسائل ادبیات کودک در ایران سخن‌گفت و برآن بود تا با طرح این موضوع به بخشی از قلمرو به حاشیه‌رانده‌شده در ادبیات ایران و البته جهان اشاره کند. محمدرضا جوای‌یگانه عضو هیئت علمی‌گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تهران که حوزه تخصصی‌اش جامعه‌شناسی ادبیات است و مقالات متعددی در این زمینه منتشر کرده است «نسل تازه مخاطب ادبیات در ایران، با تاکید بر خودنگاری تخیلی در ادبیات و جنگ» را برای ارائه مقاله انتخاب کرده بود. معصومه تقی زادگان و رفیق نصرتی از دانشجویان دکتری بودند که فرصت یافتند در این بخش به ارائه سخنرانی بپردازند. «توصیف دنیاهای هنر تئاتر ایران» و « هنر اینترنتی به مثابه هنر تعاملی» عنوان مقاله‌های این دو سخنران بود.
بخش پایانی این همایش نیز به بررسی «مسایل جامعه شناسی هنر ایران: مثلث مخاطب، اقتصاد و سیاست گذاری هنر» با حضور اعظم راودراد، سارا شریعتی، حسین پاینده، مسعود کوثری، دکتر محمد رضا آزاده‌فر و علیرضا قاسم خان اختصاص داشت. در ابتدای این بخش دبیر همایش به ایراد سخنرانی با عنوان «اثرات سیاست‌گذاری‌های فرهنگی و هنری بر هنر» پرداخت تا مقدمه‌ای برای ورود به بحث برای شرکت‌کنندگان در میزگرد و حاضران در سالن فراهم کند.
بحث اصلی در این پنل بر سر لزوم، ضرورت و یا عدم ضرورت سیاستگذاری در عرصه هنر شکل گرفت و نظرات مخالف و موافق پیرامون آن مطرح شد. درحالی که سارا شریعتی معتقد است هنر امری اجتماعی و هنرمند محصول شرایط اجتماعی است که در آن زیست کرده و می‌کند، حسین پاینده منتقد ادبی و دانشیار نقد ادبی در دانشگاه علامه با رد این دیدگاه بر ذاتی و غیراکتسابی بودن هنر پافشاری کرده و سیاستگذاری در حوزه هنر را امری کلاسیک و مربوط به دهه های 5۰ و 6۰ میلادی می‌داند. دکتر آزاده‌فر (که به تازگی کتاب اقتصاد موسیقی از ایشان به چاپ رسیده است) و دکتر راودراد کسانی بودند که هم‌صدا با دکتر شریعتی لزوم سیاستگذاری را امری بدیهی دانسته و با مقایسه وضعیت هنر در کشورهای مختلف تلاش برای رسیدن به سیاستگذاری مناسب در حوزه هنر در ایران را در زمره یکی از مهم‌ترین برنامه‌های پیش روی جامعه شناسان و پژوهشگران هنر معرفی کردند.
فایل چکیده مقالات سخنرانان را می توانید از اینجا دانلود کنید.
دکتر رامین در ابتدای سخنرانی خود راجع به مبحث جامعه‌شناسی هنر گفت: جامعه‌شناسی علمی کمیت‌گرا است که با واقعیت سروکار دارد و نه با تخیل و احساسات انسان.. این علم از یک‌سو در سطح مسائل خرد مطرح می‌شود؛ برای مثال در بررسی وضعیت هنرمندان در یک کشور و از سوی دیگر، در بررسی ساختارهای اجتماعی و سیاسی نسبت به هنر؛ برای مثال در بررسی این مساله که ژورنالیسم چه رابطه‌ای با هنر دارد و در این زمینه است که ما با تحقیقات کلان مواجه می‌شویم.
وی افزود: در دهه‌های اخیر اقدامات فراوانی در زمینه‌ی نظریه‌شناسی هنر صورت گرفته‌است اما این نکته را نباید نادیده گرفت که شاید ما هیچ گاه نتوانیم به بی‌طرفی ارزشی مطلق در جامعه‌شناسی برسیم، چرا که هر انسانی دارای ایدئولوژی مشخصی است. در ادامه‌ی مراسم، اعظم راودراد، دبیر علمی همایش، اظهار کرد: معمولا جامعه‌شناسان به صورت انتزاعی با هنر برخورد می کنند، چرا که خودشان هنرمند نیستند. کمبودی که همواره در کلاس های جامعه شناسی هنر نیز وجود دارد، این است که اطلاعات بسیار کمی راجع به واقعیت‌های هنری در این کلاس ها مطرح می شود. مساله ی بسیار‌مهم دیگر، تعامل جامعه‌شناسان و هنرمندان است، چرا که هنر دارای گستره‌ای وسیع است و جامعه‌شناس نمی‌تواند در زمینه های مختلف هنری کارآمد باشد.
پس از مراسم افتتاحیه و در بخش اول این همایش محمدرضا مریدی و علیرضا قاسم‌خان به ترتیب با مقالات «گفتمان‌های هنری ایران» و «تاثیر تکنولوژی بر زندگی اجتماعی و فرهنگی دریانوردان جنوب ایران» به ایراد سخنرانی پرداختند.
در بخش دوم همایش دکتر بهمن نامورمطلق استاد دانشگاه شهید‌بهشتی «درباره آستانه مهاجرت و وضعیت خانواده» صحبت کرد. پس از آن نوبت به دانشجویان دکتری پژوهش هنر رسید: فارس باقری به «بررسی خاستگاه و ساختار میدان تولید ادبی-نمایشنامه-در ادبیات نمایشی ایران آغاز عصر نوگرایی»پرداخت و میترا علوی‌طلب تحلیلی از آثار اکبر رادی با روش ساختگرایی تکوینی لوسین گلدمن ارائه داد.پس از آن شاهین مهاجر فیلم های آخرالزمانی هالیوود در دوران جنگ سرد را بررسی کرد و صفیه اثنی‌عشری دیگر سخنران این پنل سعی در ارائه خوانشی از فیلم سعادت آباد بر اساس تئوری تمایز بوردیو داشت. علیرضا نراقی آخرین سخنران این پنل بود که در مقاله مشترکش با دکتر مجید سرسنگی جامعه شهری ایران در ادبیات نمایشی دهه هشتاد را از دریچه جامعه‌شناسی هنر تحلیل کرد.
در بخش سوم همایش نیز مسعود کوثری به دستاورد سفری دوماهه به لبنان اشاره کرد.«گرافیتی در خاورمیانه؛ صداها در خیابان» عنوان سخنرانی این استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران بود. نادر امیری از دانشگاه رازی کرمانشاه با همان تیزبینی‌ها و نکته‌سنجی‌های پژوهشگران مطالعات فرهنگی از مسائل ادبیات کودک در ایران سخن‌گفت و برآن بود تا با طرح این موضوع به بخشی از قلمرو به حاشیه‌رانده‌شده در ادبیات ایران و البته جهان اشاره کند. محمدرضا جوای‌یگانه عضو هیئت علمی‌گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تهران که حوزه تخصصی‌اش جامعه‌شناسی ادبیات است و مقالات متعددی در این زمینه منتشر کرده است «نسل تازه مخاطب ادبیات در ایران، با تاکید بر خودنگاری تخیلی در ادبیات و جنگ» را برای ارائه مقاله انتخاب کرده بود. معصومه تقی زادگان و رفیق نصرتی از دانشجویان دکتری بودند که فرصت یافتند در این بخش به ارائه سخنرانی بپردازند. «توصیف دنیاهای هنر تئاتر ایران» و « هنر اینترنتی به مثابه هنر تعاملی» عنوان مقاله‌های این دو سخنران بود.
بخش پایانی این همایش نیز به بررسی «مسایل جامعه شناسی هنر ایران: مثلث مخاطب، اقتصاد و سیاست گذاری هنر» با حضور اعظم راودراد، سارا شریعتی، حسین پاینده، مسعود کوثری، دکتر محمد رضا آزاده‌فر و علیرضا قاسم خان اختصاص داشت. در ابتدای این بخش دبیر همایش به ایراد سخنرانی با عنوان «اثرات سیاست‌گذاری‌های فرهنگی و هنری بر هنر» پرداخت تا مقدمه‌ای برای ورود به بحث برای شرکت‌کنندگان در میزگرد و حاضران در سالن فراهم کند.
بحث اصلی در این پنل بر سر لزوم، ضرورت و یا عدم ضرورت سیاستگذاری در عرصه هنر شکل گرفت و نظرات مخالف و موافق پیرامون آن مطرح شد. درحالی که سارا شریعتی معتقد است هنر امری اجتماعی و هنرمند محصول شرایط اجتماعی است که در آن زیست کرده و می‌کند، حسین پاینده منتقد ادبی و دانشیار نقد ادبی در دانشگاه علامه با رد این دیدگاه بر ذاتی و غیراکتسابی بودن هنر پافشاری کرده و سیاستگذاری در حوزه هنر را امری کلاسیک و مربوط به دهه های 5۰ و 6۰ میلادی می‌داند. دکتر آزاده‌فر (که به تازگی کتاب اقتصاد موسیقی از ایشان به چاپ رسیده است) و دکتر راودراد کسانی بودند که هم‌صدا با دکتر شریعتی لزوم سیاستگذاری را امری بدیهی دانسته و با مقایسه وضعیت هنر در کشورهای مختلف تلاش برای رسیدن به سیاستگذاری مناسب در حوزه هنر در ایران را در زمره یکی از مهم‌ترین برنامه‌های پیش روی جامعه شناسان و پژوهشگران هنر معرفی کردند.
فایل چکیده مقالات سخنرانان را می توانید از اینجا دانلود کنید.
مطالب مرتبط:
– مصاحبه خبرگزاری کتاب ایران با دکتر اعظم راودراد(دبیر همایش)
